LUIGI ARMANDO OLIVERO

2 novembre 1909 ~ 31 luglio 1996

di Giovanni Delfino 

delfino.giovanni@virgilio.it

Rondò dle masche

Incisione di Henri Matisse tratta da Rondò dle masche L'Alcyone Roma 1971

 

  Mappa del sito 

Home  

Rondò dle masche L'Alcyone, Roma, 1971 

Ij faunèt Il Delfino, Roma, 1955 

Articoli di Giovanni Delfino riguardanti Luigi Olivero pubblicati su giornali e riviste 

Roma andalusa 

Traduzioni poetiche di Luigi Olivero in piemontese e in italiano 

Genesi del poemetto Le reuse ant j'ole: sei sonetti di Pacòt e sei di Olivero 

Commenti ad alcune poesie di Luigi Olivero a cura di Domenico Appendino  

Le poesie di Luigi Armando Olivero (Prima parte) 

Le poesie di Luigi Armando Olivero (Seconda parte) 

Le poesie di Luigi Armando Olivero (Terza parte) 

Luigi Olivero Giornalista

 Luigi Olivero e Federico Garcia Lorca 

Luigi Olivero ed Ezra Pound 

Olivero e D'Annunzio 

Sergio Maria Gilardino - L'opera poetica di Luigi Armando Olivero  

Poesie di Luigi Olivero dedicate allo sport 

Pomin  d'Amor (Prima raccolta inedita di poesie di Olivero) 

Polemiche 

Poesie dedicate al Natale  e ad altre ricorrenze (Pasqua, Carnevale...) 

Bio-bibliografia 

Aeropoema dl'élica piemontèisa 

Poesie inedite 

Poesie in italiano 

Poesie dedicate a Villastellone ed al Piemonte 

Episodi della vita di Luigi Olivero 

Scritti inediti  e non di Luigi Olivero 

Lettere ad Olivero

 Artisti che hanno collaborato con Luigi Olivero 

Biografia di Luigi Olivero: primo scenario (Gli inizi) 

Biografia di Luigi Olivero: secondo scenario (Prima stagione poetica) 

Biografia di Luigi Olivero: terzo e quarto scenario  (Verso la tempesta: diluvio universale ~ Viaggi) 

Biografia di Luigi Olivero: quinto e sesto scenario (Attività frenetica ~ Roma: maturità d'un artista) 

Biografia di Luigi Olivero: settimo ed ottavo scenario (Incontri, polemiche, viaggi, cantonate ~ Ultima stagione ~ Commiato) 

Appendici prima, seconda e terza 

Appendice quarta ed ottava 

Appendice quinta: gli scritti di Luigi Olivero su giornali e riviste 

Giudizi espressi in anni recenti su Luigi Olivero 

L'officina di Luigi Olivero 

Luigi Olivero legge la sua Ël bòch 

Documenti e curiosità 

Siti integrativi

 

 

Le poesie di Luigi Armando Olivero. Seconda parte

Per la Prima parte cliccare qui 

Per la Terza parte  cliccare qui

 

 Copertina

 

      La Colana Musical di Brandé, senza cadenza fissa, inizia le sue pubblicazioni, ad opera del fondatore ed anche editore, il poeta e musicista Alfredo Nicola (Alfredino), nel 1931. La collana ha per scopo di mettere in musica poesie appositamente composte, o adattate, dei più noti poeti piemontesi facenti pare della Compania dij Brandé. I testi sono messi in musica sia dal M° Alfredo Nicola che da molti altri valenti Maestri piemontesi quali Umberto Manfredi, Menotti Tomaselli, Carlo Emanuele Croce, Ettore Desderi, Vincenzo Davico.

         Olivero è presente, con sue poesie messe in musica dal N° 3 del 1932 al N° 40 del 1958.

 

Colana Musical di Brandé N° 3 del 1932 Canson piemontèise

 

Brassabòsch (Musicata dal M° Alfredo Nicola) 

                            I 

Cansson d'ij brassabòsch su dla muraje,

ti 't cante nen dle reuse e nen dle faje.

T'cante na stòria trista e 'd sentiment

s'l'ala del vent...

 

Fijeta bela, tuta 'n rissolin,

e 'n pì bel giovo ch'ai vorija bin...

Na veja bianca 'nt una cà tranquilla

dnans al lum d'ij brandé ch'a prega e fila.

         A fila la vejota

ma 'l fil tra i dij se scianca,

lontan na vita a manca

e 'n canon a rangòta.

 

                  Mare ch'i file

                  còs l'eve da pioré,

                  quand che doj euj a luso

                  e senti a sospiré...? 

                            II 

Cansson d'ij brassabòsch su dla muraje,

ti 't cante nen dle reuse e nen dle faje.

T'cante na stòria trista e 'd sentiment

s'l'ala del vent...

 

Fijeta bela a taja i rissolin,

buta la coefa 'n testa e 'l guandalin:

la seira ij brassabòsch del simitere

scotavo, 'n cor na vòlta, 'n miserere...

         A va, fijeta bela,

sercand la pas ch'ai manca... 

.        .         .         .         .         .         .         . 

Avsin na pila bianca

aj'é 'n seugn ch'as dësbela.

 

                  Bela moniòta,

                  còs l'eve da pioré

                  quand che 'l sol a tramonta

                  daré dël monasté...?

 

Nel 1970 questa poesia, con diverse modifiche, è stata adattata dal M° Mario Piovano ed incisa, con altre canzoni di Olivero, sul Long Play LPP 142 della Cetra, dalla cantante Graziella Ciaiolo.

 

Colana Musical di Brandé N° 6 del 1934 Canson piemontèise

 

Tramont an s'ël pomè - Cansson dla fruta arionda (Musicata dal M° Menotti Tomaselli) 

A s'aussa vers ël cel na tinta reusa

ch'a smija na carëssa parfumà,

ël cavagnin l'ha ormai la soa cormura:

l'erbo l'ha dait ël frut dël vej Pecà.

 

Perd nen temp mè bel prussòt;

ven, ch'it teno lë scalòt.

Piega la testa, giojna bela,

spòrzme a la lesta don-trè basin;

i branch ch'a pendo quase an guadagno...

ven, ch'i sovagno sto bel bochin!

Dame da man, tente a mè cheur,

s'la toa bochina j'é mè boneur!

 

L'otogn, galan madur, l'ha regalane

l'arionda rarità dla soa stagion:

tutun - s'an dà l'autin soe feuje giaune -

j'é al feu la bagna cauda di povron.

 

Perd nen temp mè bel prussòt;

ven, ch'it teno lë scalòt.

Piega la testa, giojna bela,

spòrzme a la lesta don-trè basin;

i branch ch'a pendo quase an guadagno...

ven, ch'i sovagno sto bel bochin!

Dame da man, tente a mè cheur,

s'la toa bochina j'é mè boneur!

 

Colana Musical di Brandé N° 9 del 1943 Canson neuve

 

Pior d'amor (Messa in musica dal M° Alfredo Nicola) 

         Quand che 'nt le neuit profonde sensa stèile

mi vijo e slargo 'nt l'ombra le parpèile,

am passa dnans a j'euj una vision

ch'am visca 'l cheur tut ant un reu 'd passion.

 

         Ant na trincera nissa 'd ciar ëd luna,

n'alpin a meuir chinand la testa brun-a

su n'arma tuta rossa 'd sangh uman

che chiel së strenz al cheur con le doe man...

 

         O neujt ch'it pèise an sl'ànima

d'na pòvra sposa sola e sensa amor,

anvlupme ant una nìvola

e pòrtme via lontan con mè dolor!

Pòrtme 'nt un mond ëd làcrime

doa ch' peussa

pioré tuti i mè pior

d'amor!

 

Ël seugn ëd Giaco Tross (Messa in musica dal M° Alfredo Nicola) 

                  I 

         Ant la cròta piemontèisa

tra i feston ëd le ragnà.

a j'é  'n bon odor ëd freisa:

ël profum ëd nostra cà.

 

         I botai a pansa pièn-a

con le bonze a fan l'amor,

gargojand ant ògni vèn-a

lë spervëzzo dij brindor.

 

         Ò regin-e 'd nòstre cròte

feve aranda ai botalin,

na nià 'd bote tracagnòte

ai nassrà dai vòst basin.

- Giaco Tross visca 'l lumin! 

                  II 

         Quand ëd neuit ant la cassin-a

tuti a deurmo 'ns ël pajon,

j'é la lun-a an sla colin-a

prope an ponta d'un arbron.

 

         Tra le frà dla cròta granda

i sò ragg a filtro pian,

mentre a fan ciamberlocanda

bonze e botalin paisan.

 

         I botai baland la dansa,

a le bonse àosso i cotin

e rijend a chërpa pansa

da le ponghe ai seurt ël vin.

         Giaco Tross, pòrta 'l lumin. 

                  III 

Giaco Tross a cala an cròta

con ël lum avisch an man,

ma 'l silensi 'd soa ciabòta

sota-tera a l'é sovran.

 

         I botai a deurmo an fila,

Giaco Tross torna 'nt la stala

a ronfé randa i bocin:

ché la dansa bacanala

l'é 'n toa pansa pièn-a 'd vin.

         - Giaco, sofia an sël lumin!

 

Nel 1970 questa poesia, con poche modifiche, è stata adattata dal M° Mario Piovano ed incisa, con altre canzoni di Olivero, sul Long Play LPP 142 della Cetra, dalla cantante Graziella Ciaiolo.

 

Colana Musical di Brandé N° 11 del 1943 Canson piemontèise

 

Nòna malinconìa (Messa in musica dal M° Menotti Tomaselli) 

                            Matron Melancholy...

                                     J. Warton: To Fancy 

Nòna Malinconìa,

lasme andé për mia strà,

lasme intré 'nt la malìa

dël giardin profumà

dla memória: ch'a vija

sota 'l gran cël stèilà.

 

Nòna Malinconìa,

sij tò cavèj d'argent

mi but la fior passija

ch'anfiora 'l mè torment.

Ma ti lasme andé via,

lontan, doa an ciama 'l vent.

 

Nòna Malinconìa,

mi 't suvo j'euj nebios

con i fij d'armonìa

d'un cit vèrs luminos.

Ma ti lasme a la mia

strà, al mè bel seugn giojos.

 

Nòna Malinconìa,

mi sai dova ch'a j'é

na pianura fiorija

con le fior dël pensé.

La faja Nostalgìa

- mia sposa da sposé -

 

më speta e a meuir d'anvìa...

Ò lasme dun-a andé

ant cola val fiorija

'd giusmin e dë violé.

d'amor e 'd poesìa

'd seugn azur da sugné.

 

Ò fame nen pioré.

Nona Malinconìa!

 

Colana Musical di Brandé N° 12 del 1943 Canson piemontèise

 

Ël " cocolino d'oro" (Messa in musica dal M° Carlo Emanuele Croce) 

Quand j'era cit, le seire ch'i piorava

përchè j'era nen mama a poponeme,

queidun adase adase am carëssava,

'm fasìa quat gnògne, e, antant, piava a canteme:

 

Piora nen

mama a ven

porterà

ël "cocolino d'oro!"

 

Mi, lì për lì, 'm chetava - (am polidavo

i lacrimon gròss gròss ch'am robatavo) -

e dnans a j'euj slargà dla fantasìa

ël "cocolino d'oro" a bërlusìa.

 

Fait pì grandin, ai primi disingani

ch'a vnisio arambé mè cheur novel,

mi - con la ment -  tornava andaré 'nt j'ani

e provava a canteme, lì, bel bel:

 

Piora nen

mama a ven

porterà

ël "cocolino d'oro!"

 

St'ariëtta facilin-a, soridenta,

smiava m'arfèissa l'ànima contenta

e pì 'd na vòlta 'l fià dla poesìa

sofiava su na pèna sh'a svanua.

 

Vint ani. 'L "cocolino" a berlusia

pi davsin: drinta 'n cheur l'era stërmasse...

Ma col cheur balarin l'era 'd na fija

e 'l "cocolino" an tera a s'é rompasse...

 

Piora nen

mama a ven

pòrterà

ël "cocolino d'oro!"

 

L'hai provame a cantela, la cansson,

òh, quante vòlte!... Son pi nen stait bon.

La pi bela illusion l'é 'dcò sparìa...

Ma i fa nen, piora nen, ànima mia.

 

La poesia è già stata riprodotta, più sopra, tra quelle presentate in A Mistral. Qui presenta correzioni più che altro grafiche. L'edizione definitiva si trova ne Ij faunèt.

 

Colana Musical di Brandé N° 21 del 1947 Rondei e canson

 

La speransa

 

Ël faunèt

 

Musicate dal M° Ettore Desderi. Entrambe presenti ne Ij faunèt.

 

Colana Musical di Brandé N° 22 del 1949 Steilin-e

 

(Tutte musicate dal M° Vincenzo Davico)

 

Steilin-e 'd fiòca 

Steilin-e 'd fiòca che 'm robate an s' j'euj

mostrandme 'l paisagi bërlusent

dël Paradis: e 'v canga ant un moment

ant làcrime gelà... Steilin-e an s' j'euj!

 

Gieugh për cit 

Mignin

gatin

roman,

tcioch an sla man.

         Ma fa pian

për nen guasteje ij dilin.

 

Ël pom granà 

Saralo vera che

l'erbo dël pom granà

con soe radis a sèrca

'l cheur dij mòrt?

 

J'é n'erbo 

J'é n'erbo ch'a l'é tut carià dë stèile

ant la neuit viòla an ponta dla colin-a.

Nen un buf d'aria. Mach na fontanin-a

ch'a piora ad ògni bate 'd mie parpèile.

 

Soledad 

Mè sol amor dë Spagna,

Soledad.

Con un geranio ant la caviera brun-a,

euj ëd giajëtt,

la pel color dla lun-a,

ant un còrp ëd tigrëtta un cheur masnà.

         Mè sòl amor dë Spagna,

Soledad.

 

Colana Musical di Brandé N° 32 del 1954 Album dij seugn

 

Tutte musicate dal M° Alfredo Nicola

 

Reusa servaja 

Dame la reusa, la reusa sarvaja

ch'it ses ponta 'ns ël cheur con na spin-a

smingola, strì sola, gucia vërzin-a,

tëmprà 'nt ël sangh d'una faja boscaja.

 

Come 'n rubin sota 'l fer a së scaja

ant j'ultime spluve d'un feu ch'a declin-a,

lassa nen meuire ans la toa camisin-a

la reusa rossa che al vent së sparpaja.

 

Nò. Lassme sente tra ij dii la carëssa

ëd co le feuje dë vlu, 'd cole feuje

ch'al'han na vita, na fiama,  na blëssa.

I seugno? Nò. L'hai paùra. Veuj cheuje

 

cost cit miraco 'd na granda ampromëssa.

Tò cheur? An feu?  Brusa profum 'd mie veuje.

 

La cadnëtta

 

         Dime përchè d'antorn a la cavija

't l'has na cadnëtta d'òr pòrtafortun-a

che 'nt la màgica neuit dla toa pel brun-a

l'é 'n sèrcc ëd lusentele an fantasìa.

 

         Dime përchè, quand la mia ment as cun-a

come na vela an s'n'onda 'd poesìa,

vëdo, con j'euj ëd l'ànima stupìa,

la toa cadnëtta fàita 'd ragg ëd lun-a.

 

         Dime përchè ij gorin ëd le toe ven-e

ant la malïa as gropo d'una tèila

filà da j'aragn giàun ëd le mie pen-e.

 

         Përchè arvìscola it tonfe a pié na stèila

nià 'nt n'àqua vlutà 'd mùsiche seren-e

e në sprìcc d'òr am brusa na parpèila.

 

Barcaròla sìnghëria 

Ciaira 'n sël lagh na lampada scor l'onda

come un pento 'd coral ant na caviera,

ant una seira bela 'd primavera

pontinà 'd viòle ant l'ora vagabonda

che ij seugn d'aventura ai fan la ronda,

che 'd tërbole passion  l'é përzonera.

Cola lus sël lagh a sghìa bin legera

e a l'eva gem, e l'eva a gem portandla vers la sponda.

L'é dla barca anfiorà 'd na cobia uman-a?

Amor e fior a visco un feu 'd malìa.

L'ha nen l'aria 'n bësbij ch'a smia ch'at basa?

A j'é ns ël lagh na Lorelei paisan-a

ch'a më spòrs ij brass bianch dla soa folìa

brusandme 'l cheur con ël sò cheur ëd brasa,

ch'a më spòrs ij brass bianch dla soa folìa

brusandme 'l cheur con ël sò cheur ëd brasa.

 

Sola 

Sola 'nt la nebia, ti, sola e lontan-a

come la statua 'dna Madòna bianca,

ma lì tra j'ombre già na man a scianca

ël vel su mè senté travers la pian-a.

 

A smìa 'd sira la toa facia bianca!

Ma an sla mia front a bato le toe ven-e,

mama son sì, son sì le toe seren-e

carësse am reso 'l cheur ch'a ven da manca.

 

Lo sai ch'i seugno che t'im viveant j'euj

ma che t'ij ses pi nen an costa vita.

Lo sai, lo sai, ma la toa man ancheuj

quand che la lus dla speransa am chita.

 

Anlora mama it torne come ancheuj,

për rompe n'ala freida sla mia vita!

  

Colana Musical di Brandé N° 40 del 1958 Canson piemontèise ëd Brofferio

 

Contiene la poesia Ël bust ëd Brofferio a la casin-a Valadier

 

Ël bust ëd Brofferio a la casin-a Valadier 

          Drit su 'n modion ëd travërtin roman.

Brofferio, tò bust càndi a s'antërtaja

ant la neuit anvlupà tra la ramaja

doa filtro j'aragn d'òr d'un ciàir lontan.

 

         L'aria at carëssa an front come la man,

con ij dii reusa, 'd na faja boscaja:

ma ti 't chin-a a scoté na vos sarvaja

che, 'nt ël silensi, a mòrd tò cheur uman.

 

         E mi vëdo - j'euj nèir su ti slargà -

sfiamé dai mùscoj dla toa dura cera

na vampà 'd ràbia, piemontèisa, fiera.

 

         Profum ëd fomna. Mùsica legera.

Tedesch ch'a brindo su 'n pogieul ëd pera...

Në slussi 'd sangh ant ël gran cel vlutà.

 Copertina

         

          Musicalbrandé è la rivista trimestrale fondata e diretta a Torino (in gran parte a sue spese) da Alfredo Nicola (Alfredino) dal 1959 al 1994.

          Prosegue poi dal 1995 come La Sloira edita ad Ivrea. Olivero vi collabora dall’inizio fino al 1968 e quindi dal 1979 al 1990.

          La lunga interruzione è dovuta alla pubblicazione sul numero di marzo del 1968 dell’articolo di Gianrenzo Clivio Poesie d’Isler che è la recensione molto negativa del lavoro appena pubblicato di Olivero-Viglongo Tutte le canzoni e poesie satiriche piemontesi del Padre Ignazio Isler; Olivero risponderà piccato al Clivio con l’articolo apparso sulla rivista Il Cavour N° 4 del 1968 Pseudocritica beat su Padre Ignazio Isler  e se la prenderà pure con Alfredo Nicola, reo di aver pubblicato l’articolo, non collaborando più per 10 anni a Musicalbrandé.

 

Musicalbrandé Marzo del 1959

 

Con titolo generale Ciribébole queste quattro poesie:

 

Concertin an òr e azur (Titolo Mùsiche 'd silensi su 'l cavl 'd brôns 9/67)

 

         J'é 'd mùsiche 'd silensi che mi scrivo

con ëd piumin ëd sol - quand l'é d'istà -

an s'j'ale dle farfale ansiprià,

an s'ij garofolin, cui còrn dij giovo.

 

         E lor a canto squasi sensa fià

vantoland, dondoland, voland: e a rivo

a fé un còro armonios ch'a j'é gnun privo

ch'as në vada përdù 'nt l'inmensità.

 

         Nò. Përchè l'ària a cheuj cój cit susur,

ai dësdavan-a e ai fila ant na canson

doa van, su scale d'òr, note azure.

 

         E mè cheur a l'é un mond d'onde e 'd frisson

ch'a s-ciòpa 'd gòi parèj d'un pom madur

viscà da la man reusa dla Stagion. 

  

Nina-nana dle róndole fòle 

Nòte 'd musichëtte s'un papé rigà

rondolin-e fòle a biàuto su trè fii.

Tërlo e a svanto j'ale con ëd citi crii

come un gieugh dë scale su n'arpa acordà.

 

         Bato le piotin-e e argrìgno ij sò trè dii

sui trè fii ch'a luso 'd rifless argentà.

J'euj pontà 'd giajèt a frisson-o sbrincià

dai bicerin ross d'un leànder ch'a rii.

 

         Rondolin-e fòle a fan ciambërlocanda

con testin-e e bèch ch'as chin-o da na banda

e peuj da l'àutra banda. E din-din e danda.

 

         Din e din e danda, a balo dòp la pieuva

cantand la nina-nana 'd na fàula bleuva

për chi, dòp la pieuva, a l'ha un'ànima neuva.

 

«Saeta» 'd Pasqua sevijana  (Riproposta più volte con titolo «Saeta» dla «Semana Santa») 

          Le còrde 'd seda d'una vos lontan-a

s-cianco dai fii ëd crii 'd grii ampicà

ant le spin-e 'd na reusa scantirà

sl'arch d'una bela gola sevijan-a.

 

         La reusa a vòla ant l'ària profumà

d'incens, ëd sangh e d'èrba magioran-a.

S-ciuplìss ëd lus, frisson-a 'd gòi paisan-a,

viscand dë spluve 'l vel dla neuit d'istà.

 

         Arson-a e a va: dë 'd là dle nébie scure

ch'a stisso 'd pèrle an sle viòle 'd na val

dova ij seugn baso an boca j'aventure.

 

         Peuj travèrsa un paìs fàit ëd cristal.

E, ant un ë-squars inmens dë stèile azure,

va a toché 'l cheur d'Nosgnor chin sul missàl. 

Sevija, 1938

 

Canson pë le bele andurmije 

         «Chi ch'a veul con le fomne avèj fortun-a

a vanta mai ch'as mostra an-namorà...».

Che 'd vòlte l'hai cantala al cel stèilà

'sta canson che, d'antans-antan, am cun-a.

 

         I l'avìa dissèt ani, 'd vos e 'd fià.

Am piasìa tant Ritin, smìngola e brun-a.

Quand che 'l paìs durmìa al ciàir dla lun-a

mi e dontrè amis fasìo le serenà.

 

         Serenà con chitare e mandolin.

Ma, cantand për ël cheur dle nòstre amije,

vorìo nen dije che ij vorijo bin.

 

         Vorìo mach dësvijé 'd Bele Andurmije.

E parèj, për fé ij bulo, che 'd basin

son restà anvìe 'd fieuj, sospir ëd fije!

 

Musicalbrandé Giugno del 1959

 

Con titolo Chitara flamenca queste poesie:

 

Trè «Siguiriyas toreras» 

          La siguiriya a canta

come un còrn ant le ven-e

dël torero ch'a meuir con le man pien-e

'd sàbia d'òr e àqua santa.

                  La siguiriya a canta.

 

         La crosërra 'd coràl

che 't pàrte an mes ai sen

at fongrà 'nt gola come un cit pugnal

se tò amor l'é velen.

                  La crosëtta 'd coral.

 

         Ël cheur dla chitara

a l'é un cheur ch'a crija

sota na man ch'a s-cianca e ch'a spatàra

soe ven-e d'armonìa.

                  Ël cheur dla chitara.

 

«Jardines dël Murillo» 

         Mi son mòrt ant ël bárrio 'd Santa Cruz.

Drinta un giardin 'd Sevija anlagà 'd lun-a

l'hai stërmà 'l cheur ant na caviera brun-a

e l'ànima ant doi euj maravijos.

 

         Un Crist an mes a j'èrbo dla crosiera

a benedìa ij gerànio silensios.

A la seren-a a viavo doi moros

randa a na fontanin-a përzonera.

 

         Randa a na fontanin-a gropà ' reuse

ch'a profumavo la mia neuir d'amor:

na treva 'd paradis tra guèra e pior...

 

         E a son durbìsse le mie ven-e ancreuse

maciand le reuse 'd sangh e d'abandon

a la stiltà d'argent d'una camson!

 

Trionf ëd Don Juan 

Na fila 'd monighete già pentìe

a së smon-o 'd lustreje jë stivàj

         con le caviere brune:

bësbiand an pior tërsent avemarìe,

         dondoland tërsent cun-e

al son dle ciòche 'd tërsent catedraj.

 

Sìngher che 't cante (Riproposta anche come Sìngher) 

Sìngher, che 't cante ant l'ombra la toa pen-a

'd zora un violin ch'a piora a la seren-a,

dime l'angossa ch'a të strenz ël cheur,

spòrzme le fior sarvaje 'd tò maleur.

Preuva a 'nfioré l'archèt con le mie reuse

rosse parèj dël sangh dle gòi ancreuse.

E scota a rije, ant le ragnà dël deul,

le tezoirà d'argent ëd l'arsigneul.

 

«Plazuela de Santa Marta» 

Piassëtta 'd Santa Marta sevijan-a

ai pé dla tòr ëd la Giralda mòra

con l'Alcázar da fianch, giàun, ch'a 't'andora

con soe muraje càude 'd lus seiran-a.

 

         Toa cita cros cëstija 'd pere e 'd reuse

a l'é rëstame drinta 'l cheur piantà

con lë slussi 'd doi euj largh e vlutà

ch'a l'han fissame tra le grije ancreuse

d'un mirador ëd vis angarlandà.

 

Ël «Fado» 

L'é lòn che 't diso e lòn che sai nen dite;

a l'é la neuit përduva 'nt ij vej borgh

'd Lisboa; l'ombra dle cà 'ndoa che 'd vos ràuce

a sangiutìsso a un trandoné 'd chitare;

l'amor, la gelosia; 'l feu e le sënner;

ël dolor e 'l pecà... Tut lòn l'é 'l fado.

 

         Fado: armonìa sospèisa

         tra un mòrs e un basin;

         paròla portughèisa

         ch'a veul dì Destin.

  

Musicalbrandé Settembre 1959

 

Vendùmia dë stèile (Con titolo Neuit a la Vila tra le poesie dell'Armanach piemontèis del 1932)

 

Sèira ant ël bòsch 

                  Debussy: Premier Arabesque 

Pen-a surtìa

da un bagn d'eva 'd fontan-a

na ran-a

a të spìa:

të spìo 'd cò mi.

 

Vëdte patìcia

veul dì vëde la lun-a:

la lun-a

ch'a smìcia

tra j'èrbo fiorì.

 

Musicalbrandé Marzo 1960

 

Ël rigodon (Già proposta tra le poesie de 'l caval 'd brôns)

 

Musicalbrandé Giugno 1960

 

Sinfonia d'una neuit ëd primavera (In Rondò dle masche)

 

Musicalbrandé Settembre 1960

 

Con titolo generale Quat reverie dël temp dij seugn le poesie:

 

La folìa  (Con titolo Parabola de la folìa in Romanzìe)

 

Tèile d'aràgn 

Le tezoirà d'argent ëd l'arsigneul a tajo la rairòla bleuva dla neuit. 

         Rate volòire dël sërvel, le idèje grame a bato contra la front e a s'angavìgno, ant un anvërtaj d'ale còtie, sutìle, drinta le tèile d'aràgn dij canton dël solé dla ment. 

         Ma ij giusmin ëd le stèile matinere a s-ciodràn prest su toa neuit sensa seugn; as vischeràn, ant una luminària 'd fior, d'antorn a j'arìss d'arch-an-cel dla Matin ch'a s'avsin-a - le man a conca - për bagnete la front bujenta: 

                                               'd rozà.

 

Cardlìn sul vulcàn 

Ant la Lun-a, sla boca giàuna da mòrt d'un vulcàn, a j'é un cardlìn vèrd ch'a bat j'ale dë sgiài, con le piotin-e ancolà 'nt l'argent tachiss d'una perlin-a 'd ghi ch'a bala sui vapor ch'a fumo da la gola dël vulcàn. 

         Ël cardlìn a l'é cit, tant cit ch'a smìa un rè cit. 

         Ël rè cit a l'é cit, tant cit ch'a smìa un ozel mosca. 

         L'ozel mosca a l'é cit, tant cit ch'a smìa un përpojin. 

         Ël përpojin... 

Ant ël seugn, ij mè sagrin as sagrin-o. Tavòta, lor a pijo l'airagi dël cardlìn vèrd ch'a bat j'ale dë sgiài, con le piotin-e ancolà 'nt l'argent tachiss d'una perlin-a 'd ghi ch'a bala sui vapor ch'a fumo da la gola dël vulcàn ch'a l'ha na boca giàuna da mòrt. 

Peuj, ël cardlìn as càngia ant un rè cit, ël rè cita ant un ozel mosca, l'ozel mosca, l'ozel mosca ant un përpojin. 

         A la matin, ël përpojin a l'é un pontin ëd poer. 

         A la matin! 

         Ma 'l cheur a l'ha batù dë sgiài tuta la neuit. 

Për un pontin ëd poer che, a la luz dël dì, a intra gnanca 'nt l'eui d'un përpojin.

 

Pontagùce a forma 'd cheur 

Pontagùce a forma 'd cheur - ross - con sèt ë-spin-e d'assel piantà 'nt le ven-e dë vlu, mè dolor a resta, sota a la toa man ch'a lo tortura, doss garv cristian. 

A l'é un cheur ëd pata: ch'a seufr, ma a fà nen sangh. 

Sovens, la pata a rezìst pi 'l dolor che la pera.

 

Con il titolo Ij seugn dle stàtue e dle stagion le poesie:

 

Seugn ëd primavera (Con titolo Seugn d'istà in Romanzìe)

 

Seugn d'istà  (Con titolo Sinfonìa d'una neuit ëd primavera in Rondò dle masche)

 

Seugn d'otonn (Con titolo Seugn pagan in Rondò dle masche)

 

Seugn d'invèrn 

         L'hai vëdù toa testin-a 'd reusa brun-a

'd nans a la fnestra (un quàder ëd cristal)

guardand fioché, dai mont fin-a a la val,

ëd fiòch bianch come ij lan-e d'una cun-a.

 

         E, 'nt j'euj, 't l'avìe pi nen l'ombra dël mal

ch'at fasìa scur ël sol, nèira la lun-a.

N'ala pi càndia dl'ala dla fortun-a

at vantolava an front n'ària 'd Natal.

 

         Ti 't guardave a fioché la fiòca bianca

con l'ànima pi bianca che la fiòca

tra ij sòn ëd bambasin-a d'una ciòca.

 

         Daré 'd tò còrp, mi m'ancalava gnanca

posé le mie man tèise an sle toe spale.

It j'ere un àngel antornià 'd farfale.

 

Musicalbrandé         Marzo 1961

 

Con titolo Obade e serenade le poesie:

 

Obada 

          Tra ij ciuf ëd limonària e 'd sussambrin

la lòdna sautarëtta a fà la rela

sle pupe reusa dla Matin novela

ch'as dësvija s'un let ëd margritin.

 

         E le ciochëtte ai vèrso an s'ij mimin

le pèrle dla rozà për angiojela

tant che chila a së stira, viva e bela,

'd nans ai mè euj ch'a seugno ij sò basin.

 

         - Ò Matinà cochëtta 'd primavera,

l'hai fate doi orcin con doi bronclin

dël quatërfeuj ch'a l'é nàte davsin.

 

         E at jë pòrta mè cheur: un cit cardlin

che, ant ël trabucèt d'òr d'un rissolin,

veul meuire strangolà 'n sla toa caviera!

 

Serenada 

         Quand che la Lun-a, ant j'eve ansugnachije

dla vasca, a spécia sò piumài d'argent,

come a na dama an pruca dël Setsent

vorrìa torneje a dì 'd galanterìe.

 

         Paròle smòrte, mùsiche ansopije,

ressusitrìo dal cheur cantand al vent

e le promësse ansema ai giurament

(spìrit folèt) a s-cionferìo dal rìe:

 

         tant che 'l faunèt dij bòsch, cravòt foà,

a balerìa sul prà un pirigoldin

sonand ël flàut e stravirand j'eujin:

 

         e con dë stiribàcole e d'inchin

a salutrìa le nòsse 'd mè passà

con la Lun-a: na veja ansiprià.

 

Obada (Con titolo Ël cardlìn  su Ij Brandé N° 108 del 1951)

 

Serenada 

          Dàje 'l nòm ëd la stèila pi soasìa

che gnun a l'ha mai vist ni batesà.

Dàje 'l nòm misterios ëd la sità

che 't vëde an fond al mar dla fantasìa.

 

         Dàje 'l nòm ëd la sima pi azardà

che, bianca 'd lun-a, 'd zora 'l mond a vija.

Dàje 'l nòm dl'ora 'd neuit, còtia e slanghìa,

ch'at buta antorn a j'euj pèrle 'd rozà.

 

         Dàje 'l nòm ëd la reusa damascà

che la lenga dël fàun suzna e a gatija

tra le cheusse dla ninfa marodà.

 

         Dàje 'l nòm luminios dla poesìa

- ël nòm dël pi bel seugn che l'hai sugnà -

a nòstra gòi d'amor, nòstra folìa.

 

Musicalbrandé Giugno 1961

 

Sinfonìa d'una neuit d'otonn (In Rondò dle masche)

 

Musicalbrandé Settembre 1961

 

Con titolo Danse e cadanse le poesie:

 

Caprissi 

          J'èrbo dle lèje a son ëd leturìi

ch'a rezo 'd geuj ëd nòte d'àeia e 'd fii

doa lezo, an còro, una canson d'amor

mila osej con ëd crëste ch'a smìo 'd fior.

 

         E, ant la vòlta cilesta, 'l Sol a rii

daré un ventàj dorà tnu con doi dii.

 

         El Sol l'é 'l Rè 'nt la lògia 'd jë splendor

dël teatro 'd Madama Pompadour.

 

Gambe 

         Òh, fije, le doe vive maravije

'd vòstre gambëtte arvìscole ch'a son

- dai ginoj-pom-d'avòri a le cavije -

una còbia 'd pontin d'escamassion!!

 

         E, antant che un seugn a meuir, un seugn a nass

da la scritura màgica 'd vòst pass.

 

         Vòst pass che a canta un poema 'd boneur

cadansà 'd zora ij bate dël mè cheur.

 

La tèra 

E la Tèra a l'é rionda

come un bal a palchèt.

Con j'amor e ij dolor

delusion e speranse

balo danse e cadanse.

 

E ij danseur a fan l'onda

al comand ëd l'archèt

dël Destin: sonador

d'un violin che, armonios,

rij e piora sotvos.

 

Ambrunì 

An s'na carà 'd fen

j'é na cita setà

con na gala an testa.

 

La gala a l'é rossa.

La cita a l'é bionda.

Ël fen a l'é vèrd.

 

E ant ël cel al tramont

j'é na canson ch'as pèrd.

 

Balèt 

Ël russi a dansava

con ij brass duvèrt

come ale.

 

E peuj,

sla lun-a pien-a, a virava

con ij brass ancrozià:

tut angrumlì 'n s'ij garèt

foatand l'ària.

 

Come una sòtola d'òr.

 

«Jodler» 

Sle fior dël cincialàit j'avìe zonzon-o

e le mie gòi zonzon-o an sla chitara.

Na pòver d'òr ant l'ària a së spatara

e trè ciòche, s'un brich lontan, a son-o.

 

Le ciòche a son-o për ël tò mariagi.

La pòver d'òr l'é për doré tò viagi.

 

Mie gòi zonzon-o për fé luse ij pior.

J'avìe 'm ciusion-o ch'a j'é ancóra 'd fior.

 

«Lied» 

Ciapé l'Amor ant un trimàj ëd seda

parèj d'un cifolòt d'àuta montagna!

E se tò cheur a rij, mè cheur a sagna:

ma lo tamponerai con na moneda.

 

Con la moneda 'd feu d'un marenghin.

La valsuta ch'at dàn për un basin.

 

Parèj, Amor volerà via lontan.

E, a cheur guarì, s-ciopaterai le man.

 

Musicalbrandé Dicembre 1961

 

Sinfonìa d'una neuit d'invèrn (In Rondò dle masche)

 

Musicalbrandé Marzo 1962

 

Gran bal masché dij seugn ëd Carlevé (In Rondò dle masche)

 

Musicalbrandé Giugno 1962

 

Con titolo Cantabrun-a dël fàun dij bòsch le poesie:

 

Lòta squasi dansa 'd faunèt 

Le siale 

Sota j'euj d'òr... 

(Tutte e tre in Rondò dle masche)

 

Musicalbrandé Giugno 1963

 

Sotto il titolo Doi messagi 'd poesìa

 

La flècia e l'arch

 

                            Ad Aldo Daverio 

          An sla curnis dël Coliseum, piantà

sla testa 'd Roma come una coron-a

l'hai cheujì al vòl na flècia ch'a frisson-a

dij frisson dl'aria ch'a l'ha traversà.

 

         Una canson d'amor smìa ch'a zonzona

da la ponta a j'alëtte sfarfajà

e mi 'm la sento intré 'nt ij nèrv foà

con ël profum 'd na reusa ch'a sboton-a.

 

         Tò cheur, Daverio, am dis che l'Arch d'Aosta

l'ha sfrandà cola flècia a la soa mama

- Roma Etèrna - për dije ch'a la ciama

 

         an crijandje; «Ch'a costa lòn ch'a costa

mai, për grìnfa strangera ò man vilan-a

la mia pera a chitrà d'essi roman-a». 

Roma, 7 luj 1947 

È questa la poesia in risposta a quella di Aldo Daverio dedicata a Luigi Olivero, che riproduco qui di seguito per migliore comprensione del componimento di Olivero. Notare la data della composizione, quando era possibile un eventuale passaggio della Valle d'Aosta alla Francia. 

Da l'Arch d'Aosta 

                  A luigi Olivero 

          Da l'Arch d'Aosta al Coliseum roman

ai part na flècia pi lesta che 'l vent,

ambandierà dij nòstri sentiment

d'amicissia, ant un seugn baravantan.

 

         Travèrs ël temp, la flècia 'd gioventù

ch'a l'ha ferì ij nòst cheur an poesìa

a guèrna ant le tempeste soe virtù

parèj 'd na fior ch'a l'é pà 'ncor passìa.

 

         E tut nòst temp passà, ecco, as colora

dël bel reusa dlicà d'una matin:

na sosta dossa sl'ala dël destin.

 

         E la flècia festosa ant la prim'ora

at pòrta 'l nòst salut d'       amis fidej,

lìbera e sola, travèrs tanti cej. 

Aosta, 3 luj 1947 Aldo Daverio

 

Musicalbrandé Settembre 1963

 

Con il titolo "Peccata juventutis meae" due poesie:      

 

Alegorìa dle reuse (In Romanzìe con titolo Balada dle reuse sultan-e)

 

Alegorìa dij pomin d'amor  

Pomin d’amor                                                               

ch’a j’è’nt un bòsch lontan                                             

avìsch ëd fior                                                  

doa che un faunèt pagan                                              

a sàuta e a cor                                                           

batend ëd gòi le man.                                               

 

Mimin-basin                                                        

ëd bërgere stërmà                                                      

tra i bussolin:                                                            

ël faunèt rissolà                                                      

fonga i dentin                                                                 

ant le polpe vlutà.                                                       

 

Ma ‘l vòst licor                                                

- o  pomin ross arzent                                               

dël prim amor -                                                      

a j’è sgiajìss ij dent                                                 

tant ch’a jë scor                                                 

sui lavrucio nossent.                                                   

 

E ‘l pòr faunèt                                                                

a v’ambranca a pugnà                                                    

dai vòst branchèt                                                   

e av tira al sol d’istà                                                  

con në sgambèt                                                   

ëd cravòt dësgustà.                                                  

 

- Pomin d’amor                                                               

azèrb ëd bussonà! 

1926

 

Musicalbrandé Dicembre 1963

 

Con il titolo «Triptyque flamand» për Madama Real le poesie:

 

Un let  (Con titolo Sla slà dël let in Ij Brandé N° 113 del 1951) 

La sbalaucia (Con titolo Villa a Mestre  in Ij Brandé N° 81 deò 1950) 

«Jus primæ noctis» 

         Ël vej Marchèis a sbaja la tendin-a

dël let baròch dova ch'a j'é cogià

la sposeta pi frësca dla borgià.

Na paisanòta: e a smìa na madonin-a.

 

         A l'é tëmrosa com na farfalin-a!

Ant la camisa 'd lin anvërtojà

a l'é un cochèt ancora nen forà.

Ël Marchèis, për suznela mej, as chin-a.

 

         Antërten le soe man sui rissolin

'd na caviera andorà come l'arista

e su doi sen... Për San Giovan Batista!,

 

         na lama a seurt da la camisa 'd lin

e a fonga ant l'angonaja dël Marchèis

tant ch'as jë fot adòss con tut sò pèis!...

 

Musicalbrandé Marzo 1964

 

Con titolo Ventàj d'orient le poesie:

 

Tèilanchin-a 

An riva al mar, un tòr.

Tra ij còrn, na stèila d'òr.

Cogià su la soa schin-a

nèira

na fiëtta patanùa

tuta d'òr.

         Sèira.

                  Tèilanchin-a. 

                  * 

Lun-a:

         ola 'd cristal azur

corma 'd pèss ross e giàun.

Sota le palme fronzije,

ch'a sfrangio 'l pòrt dë slussi verd-ë-scur,

scume e liri 'd mar, prëtte e cuchije:

rabastrij dël naufragi d'un tesòr.

 

An riva al mar, un tòr.

Tra ij còrn, na stèila d'òr.

Spì 'd tërse 'd cavèj biond

gilanto tut arlongh ai sò garon.

E, antorn al còl massìs, ël giov dij brass

ëd chila

anlijà strèit, an bass,

dal gropo dle man

doe reuse a glan.

Na fila

ëd bluèt a s-ciupliss tramez jë spì

dij cavèj biond dla bionda ch'a së stira

'd nans a la stèila d'òr ch'a la rimira:

an sl'amburnì

na splùa

e tra le cheusse

un'aragnà velùa

con n'eui ëd feu.

 

Cel bleu.

         Mar bleu profond.

Mùsica d'eva a d'ària a cun-a 'l mond. 

                  * 

An riva al mar, un tòr.

Tra ij còrn, na stèila d'òr.

Cogià su la soa schin-a

nèira

na fiëtta patanùa

tuta d'òr.

         Sèira.

                  Tèilanchin-a.

 

A na «geisha» (Già presente in Parnas piemontèis)

 

Musicalbrandé Giugno 1964

 

Trè variassion s'un paisagi 's montagna

 

Solì 

         Da le rochere ai cioché dij vilagi,

da le praje ai sapin rambà ai castej,

come ant la bgeuja d'un armanàch vej

fass ëd vengh d'òr bato a sangh ël paisagi.

 

         J'euj eblovì da un turbìi ëd cotej

s-ciàiro, ant le vis, fiame vërde 'd feujagi:

e 'd man ch'a sagno e ij diavlòt dij miragi

ch'a balo 'd neuit an s'j'ecràn dij fornej.

 

         L'ànima a l'é mascà parèj 'd na berta

che avend robà un colié 'd sinchsent rubin

tërla a 'nfiléilo al còl d'un'àutra Berta.

 

         A passa un pont d'argent. Riva a un mulin

con na rova davsin ch'a vira alèrta

na lavandera rossa e un lagh turchin.

 

Tuf 

          Da le rochere ai cioché dij vilagi,

da le praje ai sapin rambà ai castej,

come ant la stampa d'un armanàch vej

na sënner càuda assombrìss ël paisagi.

 

         Ël tuf a l'ha anluchì fin-a j'osej

e nen na vos a canta a dé solagi

a l'ànima ch'a pèrd tut sò coragi

e arlanchìss j'ale ant ël cëfi 'd n'arbrei.

 

         Dapé dël brich, la strà slissa e desèrta

l'é na bialera 'd làit tra vèrne e autin,

e, an brova, ai bógia gnanca na lazèrta.

 

         N'ansëgna d'ostarìa, color dël vin,

a casca 'd seugn d'zora la man duvèrta

d'un mendicant con un capel da alpin.

 

Pieuva 

           Da le rochere ai cioché dij vilagi,

da le praje ai sapin rambà ai castej,

come ant l'aquëtta d'un armanàch vej

nivole tërbole ansorgo 'l paisagi.

 

         Ël tron l'ha svantajà 'd flèce d'osej

ch'a sfrando, a ras dij cop, drinta ij ramagi.

L'ànima a slarga j'ale e arpìa sò viagi

vèrs un leu 'd ciribebe e d'arch-an-cej.

 

         Ma le stisse, an sla trassa dëscuvèrta,

fërbëllo come polpe 'd sent dilin

sla tastiera 'd n'armònica duvèrta.

 

         E l'ànima, tra frange 'd ridolin,

vòla ant na stansa ch'as dirìa desèrta:

ma ant l'ombra ai rij na mùsica 'd basin.

 

Musicalbrandé          Dicembre 1964

 

"Stabat Mater" an sla tomba dl'ùltim partisan alpin mòrt ant la guèra 'd liberassion

 

                            Stabat Mater Dolorosa Jixta Crucem...

                            Jacopone da Todi 

Mare 'd partisan alpin.

Sla soa tomba tra ij sapin.

Përchè 't pose un tò basin?

 

Chièl l'é 'd crèja benedìa.

Santa Mare derelìa.

Còsa a peul-lo toa folìa?

 

Peul fasselo 'd toe carësse.

Peul conteje toe tristësse.

Peul laudelo 'd soe prodësse.

 

Peul ofrije ij nòst frisson.

Viv e mòrt an comunion.

Soma 'l còro 'd soa Passion.

 

                  * 

Ij nòstr euj son sensa pior.

Frèid, ëd pera, nòst dolor.

La toa cros veul gnun-e fior.

 

Cros piantà tra l'èrba amèra.

Cros ëd giovo mòrt an guèra.

Cros che a cheurb tuta la tèra.

 

Mòrt su l'arma dël dover.

Con un gest ëd ràbia. Fier.

Fulminand l'ùltim stranger.

 

Mòrt tra j'ale dla Vitòria.

Mòrt basà 'n front da la Glòria.

Mòrt che 't vive ant nòstra Stòria.

 

Tò snagh bruza ant nòstre fiame.

Splend an tuti ij gich dle rame.

Canta andrinta 'l sen dle mame:

 

«Partisan l'é 'd rassa fòrta.

«Partisan va sensa scòrta.

«Partisan, pietà a l'é mòrta.

 

«Partisan veul gnun lament...».

L'Alp a l'é tò monument.

Tò cheur l'é una tòrcia a vent.

Ò cheur viv ëd nòstra gent!

 

Trè madrigaj a Salusse

 

Dle blësse 

         Salusse angiojà d'arch, t'ses na fiorera

ëd vej cristal ëd ròca bin sizlà

che as tenz ëd reusa ant ij tramont d'istà

e 'd pèrla ant le matin ëd primavera.

 

         D'otonn e invèrn, it ses tuta an giojera

con le lèje andorà, ij bòsch argentà

ch'archinco toa colin-a ancastonà

ëd tór, castej e cà dl'età gueriera.

 

         Da neuv sentùrie d'ani, 'l sol at guarda:

fortëssa e Cort bandìa dij tò Marchèis

drit e tajent parèj d'un'alabarda.

 

         E le toe ciòche at canto un cant sospèis

- dal Dòm a l'Abassìa dë Stafarda -

tra una làuda e un rondò 'd trovié cortèis.

 

Dle Glòrie 

         Làuda ò rondò, toe ciòche a canto an glòria

- dal tò ross San Giovan fin-a a la Manta -

'd mòrt. sempre viv ant l'ària toa frissanta,

ch'an parlo con la vos ëd brons dla Stòria.

 

         Génio 'd Bodòni che 'l papé andiamanta

'd caràter e 'd lambìs d'art ë-sculòria:

ògni sò feuj a l'é na cartaglòria

'd tute litre minià da na man santa.

 

         Cheur ëd colomba, Péllico gentìl

ch'a scriv con ël sangh màire dle sue ven-e

- dël crocifiss fazèndëssne un-ë stil -

 

         sò lìber ch'a l'é un fùlmin sle caden-e...

Ò Salusse stèilà 'd viòle d'avril

che 't seugno e 't canto ant le mie neuit seren-e!

 

Dle fije 

         Che 't seugno e 't canto mia canson d'amor

come 'l vent dël Monvìs canta an toe feuje

tant che un ragg d'lun-a a fà s-ciuplì le veuje

'd basin fringant sui làver d'jë sfojor.

 

         Toa gioventù ch'as sent ël sangh a beuje

- parèj dël sangh goliard dij troubadours

ch'a të vnisìo argalé 'd Giòstre d'Amor -

l'ha un paradis ëd reuse an fior da cheuje.

 

         L'ha un paradìs ëd damisele bionde

e brun-e e 'd plagi ambrà 'd pèrsi carné:

tesòr d'j'autin dle toe colin-e arionde

 

         e sàiva dij penel 'd Maté Olivé.

Fiëtte 'd Salusse dle caviere a onde

ò arisse come l'èsse 'd tò parlé.

 

         Pudèiva carëssè

con ij duvèt ëd j'ale vagabonde,

ant l'ùltim vòl d'anvìa, 'd mè pensé!

 

Musicalbrandé Giugno 1965

 

Crist paisan (Con titolo L'ampicà ne Ël Tòr N° 18 del 1946)

 

Musicalbrandé Settembre 1966

 

Cantada dël rodon 

                        O my prophetic soul!

                  Shakespeare: Hamlet.  

Mi ‘t veuj bin, o rusnent e vej rodon                     

che ‘t vire pase a val dël sàut ëd l’eva          

për fé bogé con toa fatiga greva                  

la pera che a carcagna ‘l gran dl’amson.             

 

L’hai scotate a ciovì për d’ure antere,                

ghërgoté con la scuma an mes ai dent,          

ant le sèire paisan-e sensa vent                    

quand j’era un cit con tante pen-e amere.                

 

L’hai sentite tranfié sota la lun-a                        

tant che ‘l paìs a l’era an-nià ‘nt la seugn:            

e mach ël giap d’un can vnisìa da leugn,            

e, da  avzin, ël naniné ‘d na cun-a.                           

 

Ti ‘t l’has cheujì le lacrime ‘d col cit                          

maladiss ëd romantica tristëssa:                      

t’l’has ciusionaje an sl’andi ‘d na carëssa               

ij tò consèj che ant cheur a guèrna scrit.          

 

L’hai amprendù da ti ch’a venta unisse                

fòrt assamblà a lì assal ëd nòst travaj                   

e nen fërmesse e nen lassélo, mai,                    

për gnun-e anvije al mond, për gnun caprisse.        

 

Tuti e doi l’oma avù ‘l midem destin:                

ti ‘t vire ant l’onda për fé meule ‘l gran,          

mi viro ‘l mond për guadagneme ‘l pan.              

La vita a l’è la meula ‘d nòstr mulin.                          

 

E an pòver d’òr l’è andàit nòst seugn pì bel             

ëd vëde a calé j’àmgej an sla Tèra:                       

l’òm a sfranda ant l’asur d’éliche ‘d guèra                  

ch’a strompo j’ale ai cherubin dël Cel…           

 

‘T l’has la saviëssa ‘d Giòb, ti, vej rodon.          

E quand të sclame che la Tèra a vira                    

e pì chila a fa ‘d vir pì l’òm delira,                          

të scoto con sagrin ma it dagh rason.                           

 

Mi l’hai vist tante gent e tante tère,                    

l’hai travërsà ‘d desert, navigà ‘d mar.          

Dësgainà come ‘l sàber d’un corsar,                          

son mach sempre passè tra slussi ‘d guère.                 

 

D’ammassìdi e ‘d ravagi arbeuj la Stòria.                

Ma, ancheuj, la Siensa antòssia aria e radis.                  

Caìn guida j’esèrcit dj’òm nemis.                          

E dël Crist va përdendse la memòria.           

 

Da quand che ‘l fèr dla msòira e dël martel                

l’è stàit fondù për j’arme dla conquista,          

la rassa uman-a l’è dventà pì trista:                           

da mila Tor ‘d Babel a mnassa ‘l Cel.           

 

E ti ‘t vire, ò rodon, sempre pì meuse                

e la ruso a s’angrìngia tra ij tò dent:                   

fin-a al di che ‘t fërmras e che la gent         

l’avrà pì nen ‘d farin-a d’andé a cheuse.               

 

Col di, rodon, ch’a ven-a mai al mond.                 

Ma, se a vnirà, ij tò dent se sgureran                       

a mastié le sërvele dij tiran.                            

E ‘t beivras ant un gorgh, ëd sangh, profond…

 

                            ***                                                          

Ò rodon che ‘t l’has vistme a cheuje ‘d more

ant l’alba dla mia vita arlongh al Taj,           

spetme seren, ché, un di, ritornerai                     

a spòrzme da ‘n sla pianca për dëscore.             

 

Mej andé mëssonand ëd ragg ëd sol                      

an sle rive ‘d nòst rì, vërde e fiorìe,                           

vaitand passé tra j’arbre e le gasìe                  

na testa bionda come un virassol.                                

 

A l’è motobin mej vive ‘sta vita                        

pistand gramon e buse ‘d nòst paìs                      

e fongand ij magon ant ij mojìs                           

për ch’as lo mangio ij babi an mes dla nita.           

 

A l’è assè pì civil un cheur paisan,                         

corm dle canson dij baticheur dla Tèra,            

che  ‘l cheur, përgn ëd velen, dj’òmini ‘d guèra        

ch’a sforno ‘d bombe an leu dë sforné ‘d pan.. 

 

Òh, lass-me un po’ sfoghé, mè vej cambrada,        

lassa che strenza ij pugn contra ‘l maleur.              

E peuj versme ant le ven-e la dosseur              

dla rijada armoniosa ‘d toa cascada.                       

 

Mè vej rodon che ‘t fas viré ‘l mulin,            

arcòrdme. E speme. It tornerai davzin.                    

 

Musicalbrandé Dicembre 1979

 

Ses Mistà 'd Natal

 

«Vigilia Nativitatis» 

Chi sà përchè quand che Natal s'avzin-a

im sento vnì 'd frisson tëbbe 'd boneur

come se 'nt la pugnà 'd tèra 'd mè cheur

chërsèisso le radis 'd na stèila alpin-a?

 

Mëssa 'd mesaneuit 

Sle candèile a j'é 'd reuse dësbandìe

ch'anciarmo 'l cit bërgé ch'a serv la Mëssa.

Smìo 'd manin-e ch'as deurbo a na carëssa,

smìo 'd dij reusa, le giòle benedìe.

 

«Gloria in Excelsis» 

Ant la Neuit Santa che 'l Bambin l'é nà

minca 'l son d'una ciòca a s-ciòd na stèila

ch'a filtra an mes ai sign d'ògni parpèila

un ragg d'amor ant j'euj dl'umanità.

 

Epifanìa dij pastor 

Preghè come ij pastor dle Madonìe

sgranand rosare fàit con òss d'olive.

Visché tra ij dij olian le Avemarìe

parèj dë spluve 'd làmpade votive.

 

Gelindo 

Van ij Rè Magi a smon-e al Redentor

soe riche oferte d'òr, incens e mira.

Ma Gelindo a l'é vnuss-ne dnans a lor

portand sò agnel. E Gesù lo rimira.

 

Ël miraco dle viòle 

Son sempre smiame asure le paròle

ch'as visco an recitand l'Ave Marìa.

Ma bësbiandje an montagna - òh, maravìa! -

da le fiòche a-i fiorisso 'd camp ë viòle.

 

Musicalbrandé Marzo 1980

 

Navëtte (Con titolo Osanna dle rondolin-e su 'l caval 'd brôns  4 1985) 

                  Ad Aldo Daverio 

         Navëtte nèire 'd rondolin-e an vòl

tësso un'ordiura 'd fij ëd sol e 'd cel.

Sl'antlaragi dla tòpia a j'é un mantel

neuv-neuviss da fé anvìa al Gran Mogòl.

 

         A l'han tëssulo lor, le rondolin-e,

con sò vaiven sul tle 'd rëmme vërzin-e.

 

         Mi lo dëstendo an sl'èrba e fas n'inchin.

La Primavera a passa, ale ai piotin.

 

Musicalbrandé Dicembre 1980

 

Doi Nataj d'un mond sensa lus 

 

Natal ëd guèra  

(A Max Jacob)  

Beat ij cit ch'a son nen nà

e coj ch'a nassran mai

su costa tèra d'òmini sarvaj

ch'a giuro sul vangel dla crudeltà.

 

Beati j'euj ch'a son restà

- lontan da tut ësgiaj

dla sempiterna rabìa dij mortaj -

ant un mond ideal sensa pecà.

 

Beate tute le masnà,

j'angelèt celestiaj,

che 'l batésim dël sangh a l'avran mai:

përchè a vivo ant ij seugn dj'annamorà

dont gnun Eròd alman dominerà.

 

Natal ëd pas (Altro titolo Àngej ëd fiòca) 

(A Paul Claudel)  

Còsa ch'a veulo j'àngej inossent

con j'ale spovrinà 'd fiòca d'argent

ch'a vòlo silensios

andrinta 'l cel nebios

d'invern?

        Còsa ch'a veulo da cost mond danà

doa l'anarchìa as ciama libertà,

doa che l'ùltima fior

l'é avisca dël color

dl'Infern?

 

Àngej ch'a vòlo drinta 'l cel inmens

a fan casché sul mond la bon-a smens

ëd la fraternità

che forse arfiorirà

un di...

        Un bel di che un Cit biond e con j'euj bleu

tornerà a nasse, ant lë splendor d'un reu,

ant la cun-a dël cheur

d'un pòpol travajeur

unì.

 

Pòpol dont l'òm sarà vnù così uman

da saresse un fil d'erba tra le man

come as sara un tesòr

ant n'arlichiare d'òr

mai vist.

        E con na ciàira làcrima 'd bontà

ant l'ora dël tramont a l'ausserà

për ofrijlo a Nosgnor:

al Cit nà dal dolor

dl'òm trist...

 

Àuta 'nt la neuit ch'a l'ha peisà sul mond

na stèila a s-ciuplirà 'nt ël cel profond

anviscà da col fil

d'erba tënra, sutil,

cheujì

        da un pòr gheu 'nginojà 'nt ij sorch sagnos

dël sangh ëd tanti mòrt pendù 'n sla cros

- fratej dël Crocifiss -

con j'euj ch'a guardo fiss

l'avnì.

 

'D col avnì 'd pas sarà la stèila. Fior

s-cioduva da na bàucia 'd gran. Amor

ëd tuti ij pelegrin

sui desert sensa fin

dël mond.

        E l'òm ch'a l'avrà fala arnasse an cel

as sentirà tra ij dij mordù dal gel

sponté un rosare 'd gran

për deje un cheur ëd pan

al mond...

 

                        * 

Còsa ch'a veulo j'àngej inossent

con j'ale spovrinà 'd fiòca d'argent

ch'a vòlo silensios

andrinta 'l cel nebios

d'invern?

        Veulo dije a la pòvra umanità

che 'ntorn a le ruvin-e d'ògni cà,

je s-ciod për tuti ij cheur

un ragg vèrd ëd boneur

etèrn.

 

Musicalbrandé Giugno 1981

 

Romansa dle romanse dël sàut dla Bel'Àuda d'an cò dla Sagra 'd San Michel (In Romanzìe)

 

Musicalbrandé Settembre 1981

 

Lingere (In Romanzìe)

 

 

Musicalbrandé Dicembre 1981

 

Granda cantada dla Legion Strangera (In Romanzìe)

 

Musicalbrandé Giugno 1982

 

L'autar ëd pera (In Parnas piemontèis)

 

Musicalbrandé Settembre 1982

 

VIII sentenari fransescan «Cartaglòria 'd San Fransèsch dël desèrt»  (Ne Ij faunèt)

 

Musicalbrandé Marzo 1986

 

Cantada 'd primavera për Carlo Baretti ant ël quarantèsim aniversari 'd soa mòrt 

Son passà quarantani e a smija mach ier

che toa vos càuda - angiolivà 'd carësse

'd j'ale 'd mila colombe 'd toa Campagna -

cantava ij tò paisan rùid e sincer.,

laudava toe matòte archincà 'd blësse,

j'èrbo da fruta e j'èrbo dla cocagna...

Son quarantani che t'ëj ses pi nen,

ma 'l mond t'lo s-ciàire ancor dal cel seren.

 

Përchè ij tò euj son j'euj ëd tuti ij mòrt

e 'd tuti ij viv ëd la toa gent onesta.

Son d'euj che, ai ragg dël sol d'istà, s'andòro.

Luzo, 'd neuit, dla rozà ch'angëmma j'òrt.

E a spécio, ant ij lumin, le gale 'd festa

dël tò prim cansonié Salutme 'l Mòro!

Ò poeta che 't l'has eufrì ai quatr vent

la toa vos pura, e, al cel, j'euj trasparent.

 

Ti 't ses rëstà con noi, mej che da viv.

Ant ël rije dij rì 't sentoma a rije.

'D ciaucin pëpijo an toa parlada franca.

Drinta un pom ross cëziss tò cheur gioliv.

Toe rime a son dë spluve d'òr d'avije.

Sui giassé 'd j'Alp vòla toa Piuma bianca...

Ò cantor dël travaj e dël soris,

tò sangh a beuj ant ij garzeuj dle vis.

 

T'l'has consolà ij maleur, vantà 'l boneur

d'avèj le ven-e anradizà 'nt tèra

doa che ij tò seugn masnà j'ero fiorì.

Sla bëdra 'd j'iscariòt e dij bruteur,

che a l'han vendù la Pàtria an pas e an guèra,

con toa sàtira adreta it l'has colpì.

Sfèrsa 'd Brofferio an pugn, ti, 'd bòt an blan,

t'l'has ëdcò strivassà 'd gheube 'd rufian.

 

Any ël cheur dël Piemont vivrà tò nòm

lijà con l'armonios nòm ëd tò pare

arald ëd nòstra sena proletària.

Le toe stròfe 'd poeta galantòm,

sclin-e parèj ëd mùsiche 'd fanfare,

arson-o e arsoneran për sempre ant l'ària.

L'ària dij brich profumà 'd pèrsi an fior

che a l'ha viscà 'l tò prim basin d'amor.

 

                            * 

Carlin Barèt, amis d'mia gioventù,

magìster ëd fuzëtte d'alegrìa,

arcòrdme, come mi t'arcòrdo ancora.

E con la gòj che un temp l'avìo godù,

da menestrej fedej 'd Santa Folìa,

fà che t'arvëda quand sonnrà mia ora.

Fà che peussa basete ij neu dle man

come un fratel ch'a torna da lontan.

 

Un tò fratel pi giovo. Un vagabond

an tèra, mar e cel. Un barabòt

dl'età d'òr dij poeta òmo d'onor...

I seve andavne tuti ant ël profond

dël misteri dla mòrt: Còsta, Pacòt,

Alban, Frusta, Daverio... e ti con lor.

Spetme, Barèt. Veuj che, ambrassandte, un di,

canto a doe vos le glòrie 'd tò Mondvì.

 

Musicalbrandé Giugno 1986

 

Mascarìe

 

Gnente 

         Gravè ant paròle 'd piomb la poesìa

për ij viv e për coj ch'a nasseran?

Òh, fadëssa! Rabèsch fàit da le mie man

son ven-e 'd feuje al vent ch'a-j pòrta via.

 

         I lo sai pro: j'é 'd valentòm ch'a san

eterné 'd seugn batì 'd pera scurpìa.

Mi nò. Mi scrivo la mia poesìa

sla fiòca e për ël Sol che a la seurb pian.

 

         E chi l'ha vist, l'ha vist. Fas gnun-e plente

se 'nsun l'ha mai fàit cas a mia scritura

nen sislà a feu su le Tàule dla Lege.

 

         Àngel-fàun inimis dij sacrilege,

tavòta im sento frissoné 'd paura

a inventé un vers - un mond! - mi che son gnente.

 

La ciav 

          La ciav dël gnente a l'é na bela ciav

d'òr massis con l'anel orlà 'd brilant.

Ma për dovrela a venta fesse Sant:

a basta nen essi 'l pi brav dij brav.

 

         Pen-a Sant, venta fesse navigant

e passé ij mar sla plancia d'una nav,

calé a l'ùltim dij pòrt doa - 'nt un antrav

ëd coral - j'é un porton tut ëd diamant.

 

         La ciav l'é pro anfilà 'nt la saradura:

ma, come che 't la toche, un gran frisson

a 't gela 'l sangh... e ij pols bato 'd paura.

 

         Che diàschne a-i sarà mai dlà 'd col porton?

Ël Paradis? L'Infèrn? La Neuit ëscura?

Ël Sant a deurb. Mi e ti, soma nen bon.

 

Musicalnrandé Settembre 1986

 

Dal «Liber dle patìce»

 

Silvana e 'l fàun 

          D'amblé, 'nt ël cheur dël bòsch dij castagné,

l'é vnume dnans: an braje da fiolin,

la testa d'ariss d'òr lià da un bindlin

turchin come ij sò euj, doi frèsch violé.

 

         «Bondì...». «Bondì!». Soma setasse avsin.

Talment avsin da sent-je fërfojé,

sota soa camisin-a 'd macramé,

ij sen. Ma a j'ero 'd sen ò 'd ni d'oslin?

 

         Tòst l'hai sniciàine un càud dal decolté.

Chila a l'ha sgimbà un sàut për ëscapé.

Ma, al vòl, mi l'hai grinfala për ij pé...

 

         Lassandme an man soe braje da fiolin

con gambe e ciape an ària e un rije sclin,

a l'ha pià feu 'nt ël reu dij mè basin.

 

Bërgeròta e partisan 

         Chila a l'avîa paura dij basin

pi assé dij mòrs dël diao dij p* forcù

ch'ai mostrava la lenga tra ij sambù

quand tocava ant ël bòsch vache e bocin.

 

         Chila a l'avîa 'l nasin arvirà an su,

la boca avisca d'un garofolin

e j'euj sburdì: pien dij rfless vërdzin

ëd doi smerald su doi riondin dë vlù.

 

         E a l'avîa paura dij basin.

Ma un di, 'nt le fèils, l'ha dësslà un partisan

che - 'l cheur squarsà, un rissolin biond an man -

 

         a meurïa bësbiand un nòm ëd fija.

E chila, a col pòver fieul an agonìa,

a l'han smonù, an piorand, sò prim basin.

 

Musicalbrandé Giugno 1987

 

Dèa con arpa eòlia (Con titolo Stàtua vita ne Ij Brandé N° 92 del 1950)

 

Musicalbrandé Marzo 1990

 

1940 / Càos / 1990

 

«Totentanz» 

         Ànima, còsa fasto ansugnachìa

tant che fòra la buria a fà ravagi

e cros e tombe a mòrdo 'l païsagi

desolà ch'at circonda, ànima mia?

 

         La Mòrt dantorn al mond a fà 'l gran viagi

e a svanta 'd zora 'd noi la soa faussija.

L'umanità drinta 'l sò sangh a nija.

La miseria e la guèra a fan ravagi.

 

         Mèntre la tèra arbeuj, ànima mia,

sota na pieuva 'd feu ch'a la sprofonda,

ti strenzme al cheur la toa caviera bionda.

 

         Ò seure con j'euj bleu dla Poesìa,

vers un'alba 'd boneur fame ti scòrta:

circondme dij tò brass, ànima fòrta! 

Paris, 1940

 

Le paròle 

         Paròle, vërminé giàun ëd ragnà

che sui làver ëd l'òm  bolìche e sgate

e 'd tèile grise tut ël mond i coate

filand fij ëd saliva anvelenà.

 

         Paròle 'd seugn për ànime 'd buvate.

Paròle afrije 'd mare disperà.

Parolasse 'd disprese e 'd crudeltà.

Bestëmie vërde-nisse 'd boche mate.

 

         An costa trista Babilònia an guèra

'ndoa nòst sërvel, ora për ora, a nija

andrinta ai gorgh ëd sangh ëd la folìa,

 

         beat ij mòrt bin antamà sot-tèra

che, 'nt la soa neuit, almen l'han ël boneur

'd nen sente le ragnà ch'a-j mòrdo 'l cheur. 

Roma, 1990 

Paròle è l'ultima poesia che mi risulta composta da Luigi Olivero, salvo il rifacimento di Encantadora del 1992 e la revisione generale dell'Aereopoema che risale alla fine del 1994.

 

   Frontespizio

 

         Roma andalusa è la prima opera poetica autonoma pubblicata da Luigi Olivero. Precedentemente era stata stampata, nel 1942, una raccolta di poesie Sent poesìe dalla Casa Editrice La Sorgente di Milano, probabilmente andata completamente incenerita, pronta alla distribuzione, da un bombardamento su Milano, da parte della R.A.F., nel febbraio del 1943.

         Roma andalusa è stata stampata in 1.200 copie, tutte numerate, da parte dell'editore Stefano Calandri di Moretta CN che tiene a sottolineare a proposito dell'opera: Stampà an Piemont.

         Riporto di seguito tutte le poesie, nell'ordine dell'indice della raccolta, anche se alcune già presenti in altre sezioni, per mantenere l'unitarietà dell'opera. Riproduco anche buona parte dell'apparato iconografico predisposto dall'incisore, scultore Giuseppe Macrì.

Macrì

 Macrì

Tàide imperial dël mond 

Tàide imperial dël mond, Roma. Toe blësse

maestose a confondo la mia ment.

Ma a 'm parlo al cheur, pi che i tò monument,

le fontan-e e i giardin pien ëd carësse

che të specie ant ël creus ëd j'euj lusent

niss ëd superbia e azur ëd sentiment.

 Macrì

Piassa de Spagna 

Piassa dë Spagna

rossa e giàuna al tramont

con le sinch palme vërde

am fond.

Piassa dë Spagna

seren-a come na cun-a

sóta i ventàj duvert

dle sinch fije dël desert

argentà da la lun-a.

Piassa dë Spagna

ant l'alba roman-a con an mes la fontan-a

dal Bernini scurpija:

la fontan-a

ch'a smija

la greuja creusa d'una granda cuchija

cogià

che as colora e at colora

di rifless ëd madreperla irisà

sóta la reusa dël sol

pen-a nà.

Piassa dë Spagna

a mesdì.

Salon inmens d'un cardinal

con le paramanture dë vlu ross oriental.

Salon

splendrient

duvert a la fòrsa corsara di vent

ch'a intro dal veuid d'un portal

inmaginà

spalancà

sla seuja dla scalinada

dla Trinità de' Mònti:

la scalinada

- bianca larga infinija -

batija

për un'Invincibil Armada

ëd Cavalier Crosià

- con piume bleuve an testa e 'd piche 'd fer armà -

pronta a dé la scalada

al sol trionfal;

pronta - al prim signal

musical

ëd bataja -

a criveleje la testa, frangià d'un reu 'd barba giaja,

al gran Sultan

Maometan.

La testa dël Turch maestos.

La testa dël Vej silensios

che - fassà

d'un turbant ë-scarlat ëd rubin tempestà -

a sta

con la soa facia borenfia, anvisca 'd rabia gueriera,

fërma:

contra lë sfond cilest ëd l'inmensa bandiera

d'un cel ëd seda slargà

su la bianca cristian-a sità.

Piassa dë Spagna,

me cheur

a bat ëd bonheur

sóta a toe palm a ventàj:

sinch, come i dij d'una man,

sinch dij vegetaj

ch'a san

carëssé pian

me cheur uman.

Me cheur che fin-a a ier a meuria

ëd nostalgìa

për un paìs lontan

godù sufèrt adorà

parèj dël còrp maravijos d'una fija

- vist,

ant una neuit ëd guèra,

abandonà su la tèra -

con le man e la testa strompà.

Piassa dë Spagna d'istà.

Tuta sbrincià

ëd sangh doss come 'l sangh dla ferija

d'un pom granà

s-ciapà

con la scòrza giàuna ch'as tòrz e ch'a brusa

sóta la grinfia 'd brasa del Sol Lion ch'a la strusa.

Piassa dë Spagna d'istà.

Soris d'una boca 'd fumela andalusa

basà! 

Primavera, 1940

 Macrì

Seira al Pincio 

Paradis ancantà 'd òmini 'd pera

ch'a vijo, anlineà, sla seugno d'ij pin

e a scoto ant l'ombra sfurniolé i basin

ant i tramont fronzì d'aria legera.

 

Drinta un cel ëd diamant, granda e severa,

Roma a së specia come ant sò destin.

Ma ven-o a ti, da tuti i tò scalin,

Pincio, j'amor dla gioventù sincera.

 

La sità 'd perla a nija 'nt l'ora sombra:

le soe cùpole a smìo gole 'd pèsscan

ch'a bochijo, 'nt la neuit bleuva, lontan.

 

Ma ti, Pincio, vlutà 'd carësse d'ombra,

ti 't dëstache le stèile con ëd man

bagnà 'd seren-a, 'd lun-a, 'd pior uman. 

Giugn, 1941

 

La fontan-a 'd Villa Medici   

Fontana 'd Villa Medici che al cel

të s-ciode un liri d'aqua trasparenta:

ël liri dël tò spricc ch'a së scarpenta

e as tòrz, ambrass al vent, come në stel.

 

Fontan-a 'd forma arionda che, inossenta,

të sgiajisse al gatij 'd n'ala d'osel

e 't rije 'd gòi al cit basin d'amel

ch'a t'argala n'avija splendrienta.

 

Ti 't ses, al sol, na sieta sislà d'òr,

da mira al gran palass: dnanss ai decòr

dle colòne ch'a reso 'l sò portal.

 

E 't guarde da lontan grimpé 'l caval

ch'a guida la quadriga dla Vitòria

su l'Autar ëd la Patria, bianch ëd glòria. 

Luj, 1941

 

Ël bust ëd Brofferio a la casin-a Valadier 

Drit su 'n modion ëd travërtin roman.

Brofferio, tò bust càndi a s'antërtaja

ant la neuit anvlupà tra la ramaja

doa filtro j'aragn d'òr d'un ciàir lontan.

 

         L'aria at carëssa an front come la man,

con ij dii reusa, 'd na faja boscaja:

ma ti 't chin-a a scoté na vos sarvaja

che, 'nt ël silensi, a mòrd tò cheur uman.

 

         E mi vëdo - j'euj nèir su ti slargà -

sfiamé dai mùscoj dla toa dura cera

na vampà 'd ràbia, piemontèisa, fiera.

 

         Profum ëd fomna. Mùsica legera.

Tedesch ch'a brindo su 'n pogieul ëd pera...

Në slussi 'd sangh ant ël gran cel vlutà. 

Agost, 1941

 

Fontan-a dël Mosé 

J'é 'n passròt ch'as bagna 'nt la fontan-a

pròpe avsin a lë spricc ch'a manda al cel

una pieuva 'd perlin-e d'arcancel

ch'a fa un pissèt d'antorn a la fontan-a.

 

Ël vèrd ëd j'èrbo a stira coma un vel

sorgëtta 'd mus-c su l'ora meridian-a.

An una nicia 'd lësche a j'é na ran-a

ch'a guarda, fërma, 'l sagojé dl'osel.

 

Ma d'improvis, na testa rissolin-a

a seurt trames le feuje dël boschèt

e as sent lë s-cionf leger d'un ë-s-cioplèt.

 

Ël passarìc a vòla 'nt l'aria fin-a.

La ran-a as tonfa 'nt l'eva. E, randa a 'n pin,

un faunèt biond a rij con trè dentin. 

Avril, 1942

 

Viale delle magnolie 

Coma balo i levròt al ciair ëd lun-a

ant ij bòsch violazur  le sèire 'd magg,

ij mè seugn - amorin vestì da pagg -

stasèira a balo, an rond, bal ëd fortun-a.

 

Cavèj d'òr dla Madòna, a filtro, ij ragg,

tra le reuse ch'as baso al vent ch'ai cun-a

mentre ant l'ombra a penten-a, Nòna Lun-a,

ij cavèj biond ëd la Madona 'd magg.

 

E mè cheur a l'é càud ëd gòi nossenta,

foricc parèj d'un ë-schërieul novel

ch'a sàuta an s'na nosera sota 'l cel.

 

Ma, giù da na magnòlia splendrienta,

dontré stisse 'd rosà casco an sle fior...

Forse na stèila a piora 'd mal d'amor. 

Magg, 1942

 Macrì

Fontan-e 'd Villa Bòrghese 

O' faunèt ch'i vë spòrse an sle fontan-e

a sbrincé le nereidi patanue:

le nereidi dle coe 'd pès torzùe

e con i sen ch'a spompo 'd veuje uman-e.

 

O' bei sarvan che, ant s'j'erbe molanciùe,

v'argrigne për vaité i sàut ëd le ran-e:

e son-e, ant vòstra fluta, arie pagan-e

gonfiand ëd gòi le pansse bëdrassùe.

 

O' triton vèrd che 'mbranche con le man

i fianch ëd le siren-e eui-ëd-giusmin

për anfileje al còl perle 'd basin.

 

O' maravìa 'd cóst mè seugn pagan:

podèj cangeme ant un bel cit latin

e cavalché ìn sla gheuba d'un delfin! 

Agost, 1941

 

Lago dei cigni 

Anguille 'd rifless d'òr ant j'eve scure

a sghijo a frijo 'd gòi sota la lun-a

e na barca an caden-e, bianca, as cun-a

su l'onda ch'a bat pian tra le vërdure.

 

Le statue a vijo drite an sle bordure

romàntiche dël lagh an-nebià 'd lun-a.

Ant ël silensi, n'arsigneul a sgrun-a

sò rosare d'amor ëd pèrle azure.

 

Tra le colòne d'un tempièt latin

che drinta j'aque a specia ij marm lusent

a j'é na faja bionda an vesta 'd lin.

 

Chi ch'a speta, ant la neuit, col liri al vent?

Un cign a passa, a sfiora ij scalin.

Chila a splend, nùa, 'd zora un let d'argent. 

Agost, 1941

 

Ricòrd ëd Lilì Boneur 

Veuj ricordete, bela fransèisin-a

vestija 'd ross e 'd giàun come na fior,

che 't ses passà 'nt mia vita 'd sugnador

bionda e svicia parèj 'd na canarin-a.

 

Veuj ricordeme la paròla "amour"

che t'ëm disije pian con na vosin-a

flautà come un sospir ëd madonin-a

con 'n "erre", an fond, ëd tórtola an calor.

 

Veuj ricordete ant costa sèira 'd vent

tuta anvlupà 'nt le agucie d'òr dij pin

ëd costa istà roman-a 'd San Martin:

 

ant un vial ch'am ricòrda 'l vial d'argent

doa, 'nt un tramont ëd vent e 'd cel vërzin,

t'has dame 'l prim bombon dij tò basin. 

November, 1942

 

Giornà d'otonn roman 

Bioda giornà d'otonn, tëbia e gentila,

che 't dëstache dai fianch feuja për feuja

parèj 'd na bela fiëtta ch'as dëspeuja

dnanss a la fnestra 'nt una neuit tranquila.

 

Giornà che 't seugne con j'eui fiss ëd neuja

ma ch'a të sponta an sen n'anvìa sutila

quand che, al tramont, j'é na stèila ch'a fila

travèrs al cel - e 'l tò cheur as dësfeuja.

 

Da Villa Sciarra ai pé 'd Villa Madama

ël sol a l'ha basà, pian, ògni rama

prima 'd cogiela an brass a la natura.

 

E tuta Roma a l'é parèj 'd na mama

ch'a l'ha dàit a la lus na creatura

e ades a deurm sudà: rijenta e pura. 

Stèmber, 1942

 Macrì

La scala dël sol 

                  Et   incontanente  fo  aperto  lo  celo  et   molto  splendore

                  discese  sopre esso, et Octabiano vide in celo  una virgine

                  coronato molto bellidissima sopra una altare molto bella,

                  et tenea in brachio  uno infante. Et Octabiano  senne  deo

                  molta mirabilia, et odìo  una  voce  così  dicenno: Questa

                  ene l'altare de lo filio de Dio. 

                                                        MIRACOLE DE ROMA 

"E 'ntorn al sol a j'era un grand anel

tut d'òr, e, drinta l'anel d'òr, a j'era

la Sibilia dij Seugn con na càviera

sèt vòlte pi andorà dël sol an cel

 

e un Cit an brass pi che na stèila bel".

Na bërgamin-a, dël color dla pera

giaunissa d'una veja aquasantera,

sla vision d'Otavian a squarsa 'l vel.

 

E a conta che l'Imperator cristian

l'ha fàit batì n'autàr an sla colin-a

dl'Aracoeli e rampé na scala ardija.

 

La scala ch'a më slansa 'l cheur pagan

ant ël sol: a sërché la Madonin-a

ch'a speta 'l frèid autàr dl'ànima mia. 

Avril, 1943

 Macrì

Le ciòche ‘d Roma                                

                                               Al poeta Aldo Daverio 

         T’ij sente le vos ëd le ciòche roman-e             

ch’a prego, ch’a pioro, ch’a rijo,                      

ch’a taso e a s’arpijo                                        

pi s-clin-e                                                

davsin-e                                                   

pi pian-e                                                  

lontan-e?                                                 

 

         Ant l’ora                                                

‘d mesdì ch’as colora                                             

dël nimb andorà ch’a circonda la testa          

‘d j’àngei nossent                                           

e tuta una festa                                      

‘d bianche colombe as na vòla                         

ant  ël cel macià ‘d viòla                            

su j’ale dël vent,                                      

su tute le pòrte                                     

a bato nonsiand ël mesdì come ‘d man           

ch’a spòrzo, giunzùe, la reusa dël pan.           

 

         Ant l’ora sèiran-a                                           

quand che tuta la pian-a                                    

immensa dl’immensa sità                            

a l’é un mar pontinà                                           

dë stèilin-e                                               

ch’a bruso ant la conca vlutà                                     

dle tërsent mila cà                                            

sprofondà                                                

(parej ëd cuchije marin-e)                                

ai pé dle sèt bleuve colin-e,                                 

le vos ëd le ciòche a frisson-o                      

a zonzon-o                                               

a bësbijo                                                  

a s’anlijo                                                 

come ‘d tòrtole garve an amor                  

‘d zora ij bòrd d’una vasca                            

ant un òrt corm ëd fior.                              

 

         Ma a la matin,                                                  

ant la primalba,                                        

quand che ‘l sol a l’é un sèrcc ëd rubin         

ch’a bërlus an sla valba                                     

nen deserta                                               

ma viva e duverta                                           

ma ciaira e seren-a                                            

(parej d’un gran lagh an pien-a                      

ch’a res na parada                                             

‘d tërsent mila nav ancorà                                  

con pont, siminiere, erbo, oblò ‘mbandierà)                

dla sità,                                                    

anlora le vos ëd le ciòche roman-e                       

a son càude, a son tante,                              

a son sante.                                                        

E ti, cheur, i t’ancante                             

a scoteje.                                                 

E ti, ànima, it piore                                            

a tocheje.                                                 

Përchè ant tut le ore                                         

le vos ëd le ciòche roman-e                                

at carësso ‘d bontà                                          

ma, a l’alba, a të stiro an sle rùpie dla front          

ël Sign luminos                                          

ëd la Cros                                                

fàit ant l’aria da un vòle                              

ancrosià                                                   

d’ parpajòle                                                 

argentà                                                     

ch’a ven-o a portete, bësbiand, ël messagi d’amor      

ëd le reuse d’ Nosgnor:                              

ëd le reuse dël cel ch’a fiorisso a milion                

- dë ‘d la da le pian-e, dal mar e dal mont -          

ant ij giardin profumà dl’orizont.                   

 

         E le vos dle campan-e                                        

roman-e                                                   

at visco un miraco ant ël cheur                        

ch’at dà la speransa, la fiusa, ‘l boneur.              

 

         T’ij sente le vos ëd le ciòche roman-e             

ch’a prego, ch’a pioro, ch’a rijo,                      

ch’a taso e a s’arpijo                                        

pi s-clin-e                                                

davsin-e                                                   

pi pian-e                                                  

lontan-e?                                                 

 Macrì

         Scotije, ò fratel piemontèis.                                     

E prega e canta con mi                                

- con ij doi  brass dëstèis                                   

vèrs l’azur infinì -                                            

për ch’a riva                                                 

a Nosgnor                                                

la fiama ‘d tò cheur                                          

ch’a brusa d’amor                                            

për cost paìs ëd boneur                                  

che ti ‘t veule ch’a viva:                             

         che ti ‘t veule ch’a viva                               

përchè l’é fieul dla toa fòrza,                              

përchè l’é miola ed toa scòrza,                   

përchè l’é sangh                                              

dël tò sangh,                                                      

përchè l’é la fior                                              

benedìa                                                    

dël tò dolor.                                                       

 

         Ò piemontèis,                                                        

crija                                                         

crija                                                         

crija                                                         

fòrt ël tò amor                                               

sle vos matinere dle ciòche d' Nosgnor                                                                                                                  

Pasqua, 1942

       Macrì

 

  

'l caval 'd brôns - Poesie di Luigi Olivero dopo la ripresa delle pubblicazioni.

 

1959 Dal supplemento  Carnevale di Torino 1959

 

Dòm ëd Milan sôta la fiòca 

Su 'n giassé 'd gùlie e anmantà 'd fiòch s'armlin

toa Madonin-a a splend ant ël cel gris,

Dòm ëd Milan: cancel dël Paradis,

leturìl dël missàl ëd l'Euj Divin.

 

A Bèrgamo 

                  E a sò poeta Giacinto Gambirasio 

         Fija 'd Maria Magior e dël Ducà,

Bèrgamo càuda come un sen dë sposa,

t'ëm piase për la grassia prosperosa

dle toe lèje, 'd toe piasse e 'd toe contrà

fiorije d'euj dë «s-cète» an-namorà.

 

         Euj surtì da le tèile 'd Palma 'l Vej:

ël pitor dle toe dòne 'd lait e bur

con ëd fàcie vlutà 'd pèrsi madur

chin-e a guardé 'l Cit bel tra ij cit pi bej

ant na festa d'ariss e un vol d'osej.

 

         Bèrgamo, da 'n sla Ràca, ant ël mesdì,

it tiro mè cheur ross come un papàver:

mè cheur ch'a friza 'd gòi sfiorandte ij làver

parèj d'un biceròt ëd vin - spartì

da mè Giandoja con ël tò Giopì.

  

Brìndes dël vej Carlevé 

 Ànima e cheur

- Giacomëtta e Giandoja -

a bèivo a la doja

dël mè boneur.

 

Ànima e cheur.

 

Pen-e e soris

- 'd zora 'l bal dla Speransa -

dësgiro la dansa

sota 'l cel gris.

 

Pen-e e soris.

 

Mùsiche 'd vers

- bindej bleu d'armonìe -

anvlupo 'd malìe

tut l'univers.

 

Mùsiche 'd vers.

 

Fiòca d'argent

- sìpria fin-a dle stèile -

su le mie parpèile

spatara 'l vent.

 

Fiòca d'argent.

 

Vërtigo 'd fior

andeurmo 'd carësse

mie giàune tristësse

viosche 'd dolor.

 

Vërtigo 'd fior.

 

Rondò 'd basin,

rigodon ëd busije,

corente d'anvije

friso ant ël vin.

 

Rondò 'd basin.

 

Ànima e cheur

fòj d'amor a s'ambrasso

e a bruso 'l pajasso

nèir dël maleur.

 

Viva 'l boneur!

 

'l caval 'd brôns Gennaio 1961

 

Legenda dla stèila alpin-a                          

         «Se còla stèila a l’ha guidà ij Re Mage              

a la cabana dël Gesù Bambin,                       

l’oma mach da seguì ij sò ragg divin                    

e troveroma ‘l Cit. Alèrte, an viage!»               

 

         dontrè guerier d’Eròd son disse anfin.            

E a l’han spronà ij cavaj, sanglan dë strage.       

Ma la stèila filanta sul paisage                         

l’ha sentuje e piorà sul sò destin:                     

 

         «Nosgnor, se tut mè ragg a l’è na ponta              

dë spà ‘n sla testa ‘d toa Creaturin-a,               

fa che i më sfriza ‘d nans che l’alba a sponta…» 

                                                                                                                 

         Në s-ciòp immens. E mila e na stèilin-a,       

cascand sui mont, l’han fàit una traponta             

‘d fior càndie… A l’era nà la stèila alpin-a.

 

'l caval 'd brôns Novembre 1962

 

Cantada dla sità 'd Fossan 

Pudèissa essi un armita medieval

për scrive la toa làuda d'òr, Fossan,

miniand l'elèison rossa dl'inissial

 

sla bërgamin-a dësrolà an sël pian

dël leturìl a tèit ëd buss d'avije.

Piuma d'òca. E na reusa ant l'àutra man.

 

Pudèissa scrive tut lòn che t'ëm dije

con la vos greva dël tò campanon

ch'am pòrta ai laberint vlutà 'd orije

 

l'eco lontan-a 'd veje procession

e 'd frà ch'a van a dë studios ch'a torno

tra ij soldà 'd fèr a guàrdia dij bastion.

 

Ëd cant goliard e 'd tropié ch'a tamborno

travèrs ai temp, dal sécol dlë Stil Neuv,

t'ëm parle: al bruì 'd  j'arbre ch'a scontorno

 

tut ël platò 'd tò brich ch'a smija un cheuv

ëd gran, sul colm d'un chèr,  ch'a rij al sol

con na galin-a bianca ch'ai fà l'euv.

 

Tò Castel, vist da leugn, l'é un virassol

ch'adòcia tò cioché, àut ant l'azur,

come un pom ross ch'a vira an sël picól.

 

Ma l'Arch? L'é un reu ch'a sfiama ant ël cel pur

toe virtù 'd religion, d'arme e 'd sapiensa.

Fossan luisan, nà 'nt un fossal ë-scur!

 

Dan! La toa ciòca a ciama a penitensa.

Don! Tò canon a ciama a l'obediensa.

Din! Tò ciochin a ciama a conossensa.

 

E tute e trè toe vos passo ant l'azur

dla sità granda predicand passiensa

a l'òm ch'a veul sò mond fòrt e sicur.

 

Parèj, l'òm ëd Fossan a l'ha fàit sensa,

për eut sécoj, dle gàbole strangere:

e 'l boneur l'ha trovalo ant soa cossiensa. 

                            * 

Flip d'Abaja a l'ha fàit quat tór ëd pere

e Testa 'd Fèr a l'é sarasse andrinta:

ma 'l fossanèis a l'ha anventà Trè Fere

 

për félo seurte fòra da la cinta.

E Testa 'd Fèr a l'é surtissne a magg.

L'é mach tornà quand a l'han dàila vinta:

 

con la Cros ëd Savòja avisca 'd ragg

dël sangh ëd la Vitòria 'd San Quintin;

con la soa spà portà a Fossan da un pagg

 

al pass dël son dle trombe e s'un cussin.

Ma le Trè Fere a son rëstà l'istess:

e, a la prima, òm e dòna as bèico bin;

 

a la sconda, as papiòto e as coro apress;

a la tèrsa, as raviòto an sël pajon.

E a l'é për lòn che 'l mond a dura ampess.

 

E a l'é per lòn che a canta la canson

che le fije 'd Fossan son 'd gamba lesta

e che ij fieuj son ëd mas-cc dël corpèt bon... 

                            * 

Ò Fossan, ël tò magg a l'é na festa

ch'a s'andòra dël sol ëd tò travaj:

toe àuto ancoronà 'd vàlvole an testa

 

bato ij piston sul tròt dij tò cavaj.

E tò San Giovenal, an mantel bianch,

a seurt dal Dòm a benedite. E ij gaj

 

a canto ross, lontan, da sota ij branch

ëd Servere ch'a drissa an cel soa tor

tant da s-ciairé Cussan ch'ai mostra ij fianch

 

dël Santuare bëgeujà 'd color...

Cheur ëd Fossan, farchèt d'ala sicura,

cala dai tò rampàr sla pian-a an fior,

 

tëmpra tò bèch ant l'onda arvìa dla Stura,

peuj sfranda an front al Sol e scriv con fòrsa

tò bel nòm për ch'a splenda a për ch'a dura.

 

Già grinfa 'd pëscador - fongà 'nt la scòrsa

dij rem dël Tenp tra gorgh e slussi 'd bùria -

ancheuj doe fior, Fossan, rez an toa mòrsa:

 

stèila alpin-a 'd Piemont, reusa 'd Ligùria! 

 

'l caval 'd brôns  Novembre 1963

 

 Madrigal dle fije ‘d mè paìs                

          LE fije ‘d mè paìs son tute bele.                      

A rijo come j’onde tra doe rive.                      

L’han i cavèj ch’a odoro ‘d ramulive.           

Sò sangh a l’è un vin d’uve moscatele.         

 

     Le fije ‘d mè paìs son tute bele.                   

Magara ij sò dilin san gnanca a scrive                 

ma, s’at carësso an front, at fan arvive.         

E j’euj? Bleu ‘d j’Alp, ël bleu dle gensianele.

 

     Le fije ‘d mè paìs son tute bele.                   

L’han nen studià la musica e ‘l latin:                  

ma ai camp a canto e an cesa a diso ‘l bin.         

 

     Mi l’hai mai vist al mond ëd fìe pi bele.         

Spose d’Alpin, d’alpin a saran mame.                

Se ‘l sol a splend, son lor ch’ai dàn le fiame

 

'l caval 'd brôns  Agosto 1964

 

"Vana passio" 

A l'é bon da capì che mòrt ch'i sia

l'aventura 'd mia carn sarà furnìa

         e 'd j'amor e ij dolor ëd la mia vita

ai resterà... men che na pugnà 'd nita.

 

A l'é bon da capì che l'hai cantà,

mach për mia gòi, al sol ò al cel stèilà

         e che quand  durmirai a brass consèrt

diran: «Soa vos ciamava ant ël desèrt».

 

A l'é bon da capì che, gnanca an seugn,

gnun am arcorderà quand sarai leugn:

         quand che mè nòm l'avrà portasslo 'l vent

andoa tut a l'é un gnente trasparent.

 

A l'é bon da capì... Ma fin ch'am resta

ant ël cheur un frisson ëd deul ò 'd festa

         për la spin-a ò la feuja 'd na rosin-a

(ongia ò polpa dël dil d'una manin-a)

 

a l'é bon da capì che canterai

tant për canté, com se murièissa mai:

come se 'l mond a fussa tut ant mi

e da cost mond duvèissa mai sparì.

 

'l caval 'd brôns  Gennaio 1965

 

Doe feuje 'd làur për Pinin Pacòt 

Il poeta non ha altra effige che quella dei suoi versi.

                            Giovanni Pascoli

 

Ritrat 

         Un robi Cardinal rabelesian

surtì da un quàder dël Sinchsent haudios.

Front larga e anluminà 'd pensé radios.

Në shuard, daré j'ociaj, ch'a vèd lontan:

 

         ch'a s-ciàira svolastré 'nt nòst cel nebios

j'«Arsivòli» andorà 'd sol astesan

che chièl ambranca con bel gest paisan

sarandje ant un rondel maravijos.

 

         Tuti ij pilon ch'a signo le «Crosiere»

a pòrto tra le grije 'd j'autarin

le fior dle soe cantade matinere.

 

         E ij sò vèrs martlinà 'nt l'òr ëd zëchin

a son anej ëd seugn, grafe legere,

 ch'a lijo la «Soeransa ai sò basin. 

1938

 

Elegìa 

         It l'avïe cantà 'l Natal dij Mòrt

s-ciairàndte, cit, con tò Papà e toa Mama

ai temp lontan che ant ël revèr 'd na fiama

spartije unì 'l pan bianch ëd vòst confòrt.

 

         E ant ël mèis ë l'Advent, quand tut arciama

a sugné ij seugn masnà j'òmini fòrt,

sinch ani dòp, un vent ëd malasòrt

a l'ha cissate ant cheur soa frèida lama.

 

         Ò Pinin crocifiss dai ragg dle stèile

ch'a l'avijo guidate a ofrì 'l tesòr

dle toe làude al Bambin dij cavjìn d'òr...

 

         Con ij dii ëd toa Mama an sle parpèile.

deurm, ò poeta. Tò Natal votiv

at rend ai Mòrt lassandte al cheur dij viv. 

Natal 1964

 

'l caval 'd brôns  Aprile 1965

 

Siminere 

          Stàtue avische dle cese dël travaj,

siminere che fume drite al cel

con ant le ven-e ij bate dël martel

e drinta 'l cheur j'arbomb ëd tron dël maj.

 

         Vòstra fuméria, quand ël temp l'é bel,

sospira al sol n'incens ëd seugn claustraj:

ma, se a fa brut, ëd Sante medievaj

svanto 'd caviere dij rifless d'assel.

 

         Siminere che lòte con i vent,

con la pieuva, la fiòca e la tempesta,

sfidand la ràbia 'd tuti j'element;

 

         veje an sal nèir ò giovo an bianca vesta,

respire 'd vita e seve 'd monument.

Madòne dij sudor dla gent onesta.

 

'l caval 'd brôns  Agosto 1966

 

Euj ëd sirenëtta 

         Se un colomb con jeujin ëd mobliepà

da una tòr rimirèissa ij tò euj pur

ai chërderïa doi laghèt azur

con d'amatiste ij fond ambrilantà.

 

         E sia ch'at luzo an s'j'arch dij sign ë-scur

la lun-a, 'l sol ò l'arc-an-cel smaltà

j'euj at rijo e a të splendo: j'euj stèilà

ch'a fan ë-s-ciuplì ij mè 'd quàrz nèir e dur.

 

         Euj gorgh ëd liri 'd mar doa mie fatësse

- scontornà 'd braza ant j'ore an feu dl'amor -

as tonfo e a nijo ant j'onde dle toe blësse.

 

         E mia ànima a sèrca ant còj splendor

la sorgiss dij mè seugn e 'd toe carësse:

ël tesòr misterios ëd nòstr amor.

 

'l caval 'd brôns  Maggio 1967

 Olivero

        

'l caval 'd brôns  Giugno 1967

 

Con titolo Trè piume d'àquila

 

A un vej alpin (Versione differente nella raccolta Noi soma Alpin di 

                          Calisto Ghibaudo) 

         La barba a rùzia la toa fàcia brun-a

creuzà dal temp ant la toa scòrza uman-a,

ò vej alpin che ant una neuit lontan-a

të viave, armà, 'n s'na sima bianca 'd lun-a.

 

         Vorìo già smiete quand che j'ero ant cun-a,

ò fieul dël vent e dl'àquila sovran-a,

përchè ant la ròca dla virtù nostran-a

it sugnavo scurpì da la Fortun-a.

 

         Përchè tò cheur a l'era e a l'é d'assel:

dl'assel forgià 'nt ël reu dla nòstra Stòria,

tëmprà da le tempeste dël nòst cel.

 

         Ò vej gorègn, al mond sensa memòria

sbat-je an sla ghigna lòfia tò capel

ch'a rez na piuma 'd j'ale dla toa Glòria.

 

La guida polar (Già inserita ne Ij Brandé N° 151 del 1952) 

Un vej dru come 'l bion d'un castagné,

ant l'orije ij pèil càndi dl'articiòch,

bat ël fornlèt dla pipa contra un ròch

'd nans al Mont Bianch. E am dis ch'a peul s-ciairé

- or ch'a l'é borgno - tuti ij dì 'l miragi

dla neuit polar. E 'l Duca. E sò gran viagi.

 

Lagh 

Ël lagh a l'é un O bleu bordà 'd sapin.

Un euj ch'a fissa 'l cel da 'n sla montagna.

E ant ël tramont, quand l'orizont a sagna,

                  a spècia l'àquila.

 

L'àquila che, virand an sël Cervin,

modela ant l'ària un gran capel da alpin.

 

'l caval 'd brôns  Settembre 1967

 

Con titolo Quat reverìe dl'istà paisan-a le poesie:

 

Pan-e 'd mélia 

         Dë stisse d'òr më sprìcio ant l'angassin

ëd j'euj ch'a më s-ciuplìsso dë sbarbàj

mirand le pan-e 'd mélia, al cant dij gaj,

ant l'èira dle cassin-e a la matin.

 

         Che maravîa 'd nüanse d'òr mat, giaj,

oranz e reusa, ross e gialdolin,

a fan ij chich dle pan-e antlà davsin,

penduve për le mape tra doi paj.

 

         Stenduve an cóbie bin samblà, 'ntërsije,

su larghe scale 'd pèrtie a ghisa 'd tlé

che al sol a smîo 'd ciovende 'd feu: satije.

 

         D'cò 'n sle faciade, fin-a ai colombé...

Ma, tut cost òr, l'é 'd mélie ò 'd tërse 'd fije

ch'a scapo 'd nans al diao dij mè pensé?

 

Le siale (Già proposta in Musicalbrandé, Giugno 1962)

 

Mùsiche 'd silensi (Già proposta in Musicalbrandé, Marzo 1963 con titolo

                               Concertin an òr e azur)

 

Sota j'euj d'òr (Già proposta in Musicalbrandé Giugno, 1962)

 

'l caval 'd brôns  Ottobre 1967

 

Trè elegìe për un amor svanì 'nt le nébie d'otonn

 

"Herma bífrons" 

                            Non sine áltera... 

         Ghìspera, it ses, parèj 'd na man ëd mòra_

con ël d'zor nèir e con la palma reusa.

Splend una dàlìa, an ti, frësca e rijeusa,

ma una spà dësgainà 't mostre da fòra.

 

         T'ses agherlëtta come una nissòra

e brusca come una grïòta beusa.

T'ses ëd la lun-a una fija reveusa,

ma tò pare a l'é 'l sol che 'd feu a t'andora.

 

         Bruzo, an ti, la gramìssia e la bontà

dij tò doi àngej - dël mal e dël bin -

dont un mè sgrinfa 'l cheur, l'àutr am carëssa.

 

         T'ëm das ëd dì 'd tempesta e 'd neuit vlutà.

Ògni tò mòrs finìss ant un basin,,,

Ma 't base ij grisantem ëd mia tristëssa.

 

Cansonetta dël cheur ferì 

                  Qui n'a plus qu'un moment à vivre,

                  n'a plus rien à dissimuler.

                            Ph. Quinault (1635 ~ 1688) 

Chi ch'a travèrsa un pont

dë 'd là trovrà 'l boneur?

Ti 't l'has na stèila an front,

mi na ferîa 'nt ël cheur.

 

Chi màrcia vèrs lë scur

l'ha pi nen gòi 'd canté.

Ti 't seugne 'd seugn azur,

mi sai pi nen sugné.

 

Chi 'd neuit la reusa a cheuj

'd rubìn s'angëmma ij dii.

Ti 't l'has doe pèrle ant j'euj,

mi doe ponte dë stij.

 

Chi sa tut ëd l'amor

deuv avèj tant sufèrt.

Ti 't ses na palma an fior,

mi 'l vent càud dël desèrt.

 

Chi ch'a ven da lontan

l'ha pi gnun-e ilusion.

Ti 't pòrte un liri an man,

mi un nizi spì 'd gramon.

 

Chi l'é un vej marinar

a tèra a veul sbarché.

Ti 't ses n'alba an sël mar,

mi un tramont s'un giassé...

 

Chi 's në ven. Chi 's në va.

Soma doi pelegrin

che ancroziandse an sla strà

son smonusse un basin.

 

Quand che un amor finìss... 

                  Comme va, comme va

                  ca doppo tant'ammmore

                  ce putimmo lassà?

                  

                  E comme, comme va

                  ca sta vocca, sta voce

                  nun ne pozzo scurdà?

                  Salvatore di Giacomo

 

                  Ci su' làgrimi chi bàstanu pi l'omu?

                            Giovanni Meli 

         Quand che un amor finìss, la tèra as deurb

për sotoré tute le fior dël mond

e l'òm l'é sol ant un desèrt profond

che una capa 'd silensi inmens a cheurb.

 

         Quand che un amor finìss, l'ànima a seurb

la copa dla tristëssa fin-a an fond

e l'òm a seufr parèj d'un moribond

che j'euj dla vita ant j'euj dla mòrt dëscheurb.

 

         Quan che un amor finìss, a j'é pi gnente

ch'agiuta un cheur che ai son-o l'agonìa

le ciòche 'd nébia dla malinconìa.

 

         Quand che un amor finìss, gnun a peul sente

l'oror dël veuid ëd chi, 'nt un mar ëd pior,

as pèrd avend përdù l'ùltim sò amor.

 

'l caval 'd brôns  Novembre 1967

 

"Requiem" për ël poeta monregalèis Carlo Baretti ant ël vintésim aniversari 'd soa mòrt (Già presentata in Musicalbrandé Giugno 1986 con la differenza che qui l'inizio è Son passà quarantani invece di Son già passà vint ani)

 

'l caval 'd brôns  Febbraio 1968

 

L'esperiment 

                  On revien toujours

                  à ses premièrs amours

                  Etienne: Joconde (Atto III scena I) 

         S'arvedo dòp un ann ëd lontanansa

Pierrot e Pierrette, për fè l'esperiment

d'arvive soa passion mòrta 'd torment

con un'ùltima neuit d'argioissansa.

 

         Anluminand la fnestra 'd soa stansiëtta,

dal cel la Lun-a ai dòcia e a ghigna pian

ëd chila ch'as difend (ma con na man)

da chièl ch'a la dëspeuja 'd ... na scarpëtta.

 

         Tut come ai temp ch'a j'ero an-namorà.

Squasi ch'a seugno d'avej mach sugnà

na giornà 'd nébia tra doi di 'd seren.

 

         J'ànime as sèrco e a ciamo 'l vej amor.

Ma i làver, antossià dal tròp dolor,

pen-a ch'as tòco ... a s-cionfo un rie 'd velen.

 

'l caval 'd brôns  Aprile 1985

 

Resuression dla primavera  con le poesie:

 

Pasqua 'd ramilive (Già presentata ne Ij Brandé N° 86 del 1950)

 

Alba d'avril 

L'alba con j'onge reusa

deurb ël rastlin d'argent

dla gàbia 'd ragnà vërde

         dla neuit

     për livré al cel

         tuti j'osej.

 

J'oselin ch'a veulo bèive

               l'azur

      dël lagh inmens

              dël cel:

 spiumassandse 'd gòi

 an s'j'arbre dëspentnà

  sle nìvole matinere.

 

E l'alba as fërta j'euj

   con man legere.

 

Un sign dla cros  (Già presentata ne Ij Brandé N° 168 del 1053 con il titolo Në sludi a l'é passà...)

 

Osanna dle rondolin-e (Già presentata in Musicalbrandé del marzo 1980 ma con titolo Navëtte)

        Copertina

 

         Ed eccoci alla rassegna annuale 'L Bochèt, edita, a partire dal 1951  dall'Associazione Culturale Il Cenacolo di Torino. Ogni anno Il Cenacolo bandisce un concorso di poesia piemontese dedicato a Nino Costa. Su 'L Bochèt vengono presentate le poesie premiate e quelle più meritevoli, ad insindacabile giudizio della giuria, relative ad ogni concorso.

          Olivero partecipa a partire dal quinto concorso bandito nel 1954, e poi negli anni seguenti, spesso premiato.

          Qui di seguito l'elenco di tutte le poesie di Olivero presenti nei vari volumetti e, riprodotte, quelle non riprese in volume o giù presenti in queste pagine.

 

'L Bochèt del 1954 relativo al Quinto Concorso di poesia Nino Costa 

 

Cantada  dla sità 'd Coni 

Da 'n sël cioché dël mè bel Monserà

quand che 't rimiro, ò Coni, ant la pianura,

con l'airagi 'd na gran front dëscoatà

 

 sota 'l sol ch'a la sèulia 'd soa dorura,

am ven franch da sugné che 'l Creator

l'àbia fàje 'l ritrat a la Natura.

 

Ambrancà na taolòssa da pitor,

a l'ha butate an testa un reu 'd montagne

arcalandje an nuanse 'd sèt color

 

fin-a ai brich ëd le Langhe e a le campagne.

Peuj a l'ha dite:«Goarda bin lontan,

e, për soagnete j'euj che 't jë sovagne,

 

it vëdras mai ant l'univers paisan

na provincia pi grassa e pi soasìa.

Soa tèra a l'é ampastà da le mie man.

 

Mai gnun a l'avrà vist glòria parija:

ni stèila voltà a tuti j'orizont,

ni ròndola ch'a ven da 'n Samarìa.

 

E, aoror, tente a la ròca, àossa la front,

ò Capitàl ëd la Provinvia Granda,

e, tra pian-a e montagna, sia 'n bel pont.

 

Tant che Nosgnor s'era tirà da banda

për vëde mej la soa sità cochëtta,

chila a s'aossava për rësteje aranda.

 

E, con i fianch, l'ha fàit doi pont... Na fiëtta,

con una mesalun-a an front, l'é nàje avsin:

fìa dla Stura e dël Gess, onda violëtta,

 

 l'é pentnasse ant lë specc ëd la matin

con ël pento 'd ragg d'òr dël sol ch'a sponta

ant në sbarbàj ëd luzor diamantin...

 

A sarà un seugn dla fantasìa: ch'ai conta

'd fàole sempre pì dròle a mè sërvel,

sia ch'i marcia an sla tèra ò sia ch'i monta

 

s'na fusëtta con j'éliche ant ël cel.

Ma ij dagh pa 'd gena a gnun, fasend, për vive,

'd castej an ària andoa sugné l'é bel! 

                            * 

Parèj, d'invèrn, am pias goardé toe rive,

ò Coni an vesta 'd prima comunion:

da 'n sl'àot dl'Avnuva 'd j'Àngej che t'abrìve

 

tal una nav ch'a fonga ancreus lë spron

ant la dëstèisa inmensa 'd j'onde bianche

d'un mar dë scume e 'd còme 'd cavalon

 

e 'd beu 'd cristal: culàte d'avalanche,

narìz nisse ch'a sfiamo 'd fià d'argent...

Tuti ij tò brich, a strop, ch'as fërto j'ànche

 

a le toe sponde, ant ij dì 'd fiòca e 'd vent.

E ti, nav ch'a res tute le tempeste,

të slarghe su tò mar j'euj trasparent. 

                            * 

Ò sità sensa nébie e 'd vie cileste

come le ven-e dle toe fomne brun-e

ch'a l'han le fior ëd Alp sëmnà 'n sle veste.

 

Ò sità 'd piasse ciaire come 'd lun-e

sot na caviera 'd lèje, vërda e bleuva,

sfarfajà, 'd Prima, tra bindej ëd cun-e.

 

Na landa pi nojosa che la pieuva

at da 'l gavass 'd Bertòldo e 'd Bertoldin.

Nò! 'N sël còl, t'l'has na reusa sempre neuva,

 

t'l'has d'cò n'aria 'd famija con Turin:

it ses modlà a sò deuit, moderna e drita.

(Turin, toa seure granda ch'at veul bin!).

 

An tut ël còrp it l'has qoaicòs ch'a invita

al travaj, a la ciància e a la ribòta.

Ant ij nerv ëd tënës-cia at beuj la vita.

 

Fin-a ant la lus dij Pòrti Vej, scuròta,

toa Stòria a slonga 'l pass vérs a l'Avnì.

Ògbi arch baròch l'é un sign 'd dama: e 'd tòta.

 

Dai sécoj dij tò assedi ai nòstri dì,

it ses mantnute un ghëddo 'd bela sgnora

ch'a va al mercà, come al salòt fiorì:

 

e, qoand a màrcia. smìa sempre ch'a cora

përchè a l'ha 'd gambe svìce da camossa

për rampié 'd baricade come antlora...

 

                            * 

Ma, 'nt ij tramont color dël vin ch'a mossa

sbrinciand ëd fior la vòlta al sàot dla nata,

òh, Coni, la toa carn come as fa dossa!

 

At rij, ant cheur, ël cheur d'una buvata

e 't ses galupa 'd gnògne e 'd coneèis:

pi mòrbi e farinos che la patata

 

portà da Virgìnio ai piemontèis...

Con tut lòn, toa dësbàocia a l'é nossenta.

Dòp un seugm paciocon a brass dëstèis.

 

a la primalba it leve arsicontenta

arpiand l'àndi ai tò pòrti e ai tò mercà.

Sovran-a debonàira, ma imponenta,

 

Sòa Aotëssa 'l Monvis at dis: Maestà!...».

Duchëssa Bisimàoda at fa l'inchin.

Tant che 't passe an arvista toe sità

 

mandandje 'l bombon ross d'un tò basin.

 

Seugn - mignin (Ne Ij faunèt)

 

Tèra paisan-a (Ne Ij faunèt)

 

'L Bochèt del 1955 relativo al Sesto Concorso di poesia Nino Costa 

 

El bal dle lusentele                                           

El senté scur l’è tut fiorì dë stèile                  

- ël senté creus da mira a mia ciabota -            

dë stèilin-e ch’a danso una gavòta                  

sui fii dl’ombra e ij fij brun dle mie parpèile.       

                                                                                                                 

Oh, l’armonia ‘d cost bal ëd lusentele            

ch’a s’ancrósio, a s’anlijo, a së slontan-o               

për ritorné ant un vòl ch’a dësdavan-o                 

an tanti sercc dë scume e d’onde e ‘d vele!         

 

A l’è tut n’arabesch ëd pontin verd                    

sempre cangiant slë sfond dë vlu dla seira:         

una scritura d’euj sla ròca neira                   

na procession d’avemarie ch’as perd…               

 

Ch’as perd andrinta un gorgh ëd poesia                

con dë sbarbaj d’argent ëd luminaria.          

Come ij basin d’amor ch’as pèrdo ant l’aria.           

Come perle ‘d rosà ‘n sla fior passìa

         dl'ànima mia. 

Monserà dël Borgh San Dalmass, 13-7-1955

 

Amor - masnà (In Romanzìe)

 

Le masche (In Rondò dle masche)

 

'L Bochèt del 1956 relativo al Settimo Concorso di poesia Nino Costa        

 

Seugn d'istà  (Con titolo Sinfonìa d'una neuit ëd primavera in Rondò dle masche)

 

"Epicedion" dij mè dodes gat mòrt 

Se fussa viv ò mòrt, mi lo sai nen.

Sai mach che j'era sol an mes a un bòsch

doa tra le feuje 'd j'orm e i brassabòsch

ragg ëd lun-a a filtravo an sël teren.

Mi, anginojà, 'nt un sèrcc ëd lus: seren.                 

 

E, tut antorn, a j'era d'euj ëd gat

che, an sël vlù 'd j'ombre, a smiavo 'd marenghin.

Tal un còro 'd chitare e 'd mandolin

ronfavo, ij gat, parèj 'd Minìstr dë Stat.

Mi j'era un Rè sizlà 'nt còi euj 'd zechin.

 

Për le ven-e am corìa una dosseur,

un fià càud ch'a sfiamava ant mè sërvel.

Come un dil ch'a s'anfila ant un anel

pivotava, mè còrp, lord ëd boneur.

Pieuvìo, ant mi, dë stèile giù dal cel.

 

E ògni stèila am viscava 'l nòm d'un gat

ant la memòria: 'l nòm d'un mè gat mòrt.

Dal mignin Bianch, dij mè prim gieugh, al fòrt

Tigròt che tuti ij dì ciapava un rat

ò un pipì... e a l'han sassinamlo a tòrt.

 

A j'era 'l Gargh ch'as n'andasìa a durmì,

d'invèrn, andrinta 'l forn dël potagé

e che mia Mama, dòp na vià 'd gené.

lo sara ansema ai pom: e a meuir rustì.

E Fantomas ch'a son andamlo a 'nnié...

 

E Ciarlatan. E 'l Duca... E Barbableu

ch'a l'avrà avù sinquantatré morose:

ma, òhila, ancarognìe come dë spose,

mate d'amor sota soe onge 'd feu.

Tombà dai cop... Che 'd vìdoe dolorose!

 

J'era Griboja. E 'l Ross, ch'a l'é sautaje

sul nas dël médich dàndje una sgrinfà

quand che, d'un calisvàr ël pugn armà,

am tajava un ginoj: e an sle muraje

doi sangh a son mës-ciasse ant na slampà...

                                   

Ma pensé mach - pensé! - che improvisada

trovesse antorn tanti grivoé dla gansa.

Im sentìa arlamé 'l boton dla pansa

a fòrsa 'd rije an mes a 'sti cambrada.

D'Artagnan dij mè gat, ghèr chi s'avansa!

 

Òh, s'ai na j'era! Tuti fier e bej,

con sò deuit moschetié 'd quand a vivìo,

ma 'd cò sòr, come quand ch'a s'angranghìo

contra mè cheur, tra ij puss e ij farinei:

Mago Merlin, pì 'd j'àutri, e Barabìo.

 

Dodes gat. Fin-a a l'ùltim. Pomponin,

gris-viòla, maestos, che, mancomal,

'd nans d'essi un gat a j'era un cardinal

e ch'a l'é mòrtme 'd nostalgìa (destin!)

la vigilia 'd mè artorn da un viagi astral...

 

Ò gatin brav, ò mignin mòrt che 'm fisse

da 'nt l'ombra còtia an mes al bòsch dël seugn,

i sento vòstra bin ch'am ven da leugn

doa le spluve dl'amor son mai dëstisse.

E mi son sol, tra ij vòst fronfron, tut cieugn.

 

E 'm sento drinta a un sèrcc ëd poesìa

ch'a lus dë 'd là 'd tute gramìssie uman-e...

E adess i sai che - ant le region lontan-e

doa un dì 'm n'andrai - a j'é quaichdun ch'am vija:

dodes amis fidej dla vita mia.

 

'L Bochèt del 1957 relativo all' Ottavo Concorso di poesia Nino Costa        

 

 Èira                                                                        

Da ‘n sla sima dël brich                                     

tant che ‘l sol a declin-a                                           

s-ciàiro, a val, na cassin-a                                           

con l’èira anlagà ‘d chich                                     

ëd mélia quarantin-a.                                                     

 

Oh ij rifless d’òr ch’a j’è                                           

ant la lun-a ‘d col’èira                                       

che, tra j’ombre dla sèira,                                     

seugna aranda a un pajé                                       

ch’a smìa ‘l tèit d’un cioché!                                            

 

Qual mai lus ëd mistà                                               

tramóla al son ë-s-clin                                              

dl’Angelus bricolin!                                                   

Cól reu ‘d mélia andorà                                             

l’è un mosàich bizantin.                                          

 

E a më spécia ant la ment                                            

nen figure ‘d missàj                                                  

ni ‘d vedrià ‘d catedraj:                                              

ma l’Euj biond-sorident                                          

ëd Nossgnor dël Travaj.                                                 

  

Ël sarván

 (Deità Silvana) 

         Or sai la gòi d'essi la stàtua 'd pera

d'un Dé sarván ant un boschèt d'opal.

Mach che, nompà dë sté s'un pedestal,

j'era cogià: ij pé ancontra a na nosera.

 

         As dà che doi oslin pèiver e sal

a frizo con j'alëtte na bialera,

am vòla sui pé giont e am fan na fera

'd ciricicì anchëzand un sò cit bal.

 

         Sùbia e tërla e fërbëlla tra ij mè dij,

lor sù, mi an giù (la testa tra le man

anfonsà 'nt l'èrba ch'am fasìa cussin),

 

         l'han pià mè còrp për nì dij sò basin.

E mi 'm sentìa pròpi un Dé pagan.

Drocà. Ma con un cheur 'd piume e 'd gatìi. 

(Il tema di questa poesia è stato ripreso in Seugn d'istà proposta da Olivero in Romanzìe  con l'indicazione in calce Monserà, 15 magg 1956. Le due poesie sono però profondamente differenti l'una dall'altra.)

 

Pan-e 'd mèlia (Proposta    tra  le   poseie  de 'l caval 'd brôns del settembre  1960 

 

'L Bochèt del 1964  relativo al Quatordicesim Concorso di poesia Nino Costa 

 

Murador 

          A l'ombra dle travà bianche 'd caussin-a

ij murador a deurmo, ant ël mezdì,

con ij brass ancrozià, d'assel brunì,

e la fàcia coatà da na caplin-a.

 

         Caplin-a 'd paja... E na buschëtta 'd paja

a spòrz a inglèt dal bèch 'd na rondolin-a

ch'a sèrca già 'd fé l' nì su na muraja

ancora bianca e profumà 'd caussin-a.

 

Faula romàntica dla Màda 'd Turin 

J'era una vòlta un botonin ëd Reusa

ch'as në stasìa quacià drinta la cun-a,

ramborà 'd mus-cc e 'd bru, 'd na tampa ancreusa.

 

L'é passaje ant ël bòsch na Faja brun-a

e a l'ha dije: «Còs fas-to, bela fiëtta?

L'é 'l prim dì 'd primavera. Lév-te dun-a.

 

It ses giomai s-cioduva e già l'ariëtta

a sent tò bon profum ëd gioventura

ch'a filtra ant la mia màgica bachëtta!».

 

«Im leverìa pro. Ma l'hai paura.

- L'ha rëspondù la Reusa ant un sospir: -

Son patìcia parèj 'd na creatura.

 

Na cita mach vestija 'd sò respir.

Mostrandme, fin-a 'l Pin e l'Arch-an-cel

am darijo dla fòla piandme an gir...».

 

Faja dij bòsch l'ha fàit brilié l'anel

ch'a portava ant un dil dla man mancin-a

aussand, con l'àutra, soa bachëtta al cel.

 

Tòst una pieuva 'd feuje an sla Rosin-a

l'é cascaje: e na vesta bin fronzìa

a l'ha soagnala come na damin-a.

 

Na damisela an fior ch'a soridìa

contenta 'd soa parura 'd volanin,

ëd fërpe e gale 'd feuje an fantasìa

 

ch'a la vestìa dal còl fin-a ai piotin...

E a l'é parèj che, un'alba 'd primavera,

da na Reusa tëmrosa al Valentin

 

(ch'a l'era un bòsch e 'l Po mach na bialera),

l'é nà-je al mond la Mòda 'd nòst Turin

ëd vestì la virtù 'd gràssia legera.

 

E a l'é parèj che, al cant ëd mila oslin

Faja Bel Deuit creàva l' Figurin

ch'ai dà ij frisson ëd gòi d'un prim basin

 

a tòte e a madamin: reuse 'd Turin.

Copertina  

 

          Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa. Curati da Pinin Pacòt dal 1960, sono una continuazione, questa volta a cadenza annuale, della rivista quindicinale Ij Brandé.

          Dalla morte di Pacòt, del 1964, sono curati da Camillo Brero e la loro pubblicazione continua  tutt'oggi a cura di Michel dij Bonavé.

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1960

 

Diluvi (In Rondò dle masche e Romanzìe)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1961

 

Balada dle ombre (In Rondò dle masche e Romanzìe)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1962

 

Ven l'ora... (In Rondò dle masche e Romanzìe con il nuovo titolo Stàtua 'd senner)

 

Cantada dla Sità 'd Mondvì 

(Con titolo Cantada dl'arch-an-cel ëd la Sità 'd Mondvì in Cuneo Provincia Granda  N° 3 del 1961 e Cantada dël galoro ëd Pasqua a la Sità 'd Mondvì su Il Cavour N° 4 del 1968) 

                  A la memòria 'd Carlo Baretti 

Ël sol a l'é un galòro degordì

che a l'alba a visca 'l cel con sò bèch ross

e ant soa cantada a dis tò nòm, Mondvì.

 

Mondvì-chicchirichì, pi arzènt che 'l bross.

Mondvì che 't  guarde 'l mond da l'àut an bass.

Mondvì pi ciàir e frèsch dl'eva 'd j'adoss.

 

T'l'has doe sità, doe fije, un-a për brass:

e Vicofòrt ai ciama al Santüare

dla Madòna ch'ai cheuj ant un ambrass.

 

Mondvì Piassa, parèj 'd na front ëd mare

chinà 'n sla bela testa rissolin-a

ëd soa cita ch'a lez ël silabare.

 

E Mondvì Breo a l'é na marchèisin-a

con ëd volàn ëd lèje ch'a s'andòro,

a l'ambrunì, 'd luz càuda bricolin-a.

 

Tò cheur a bat sota 'l batòcc dël Mòro

ch'a scurpiss j'ore sante dla toa gent

sul brons dij sécoj ch'a jë slarga an còro:

 

ël còro che dal cius dij tò convent

a l'é montà 'nt l'azur cëfi 'd colombe

an sla mùsica 'd j'ànime dël vent.

 

Òh, 'l poema 'd toa Stòria che t'arbombe

ant ël creus bleu dl'inmensa orìa dël cel

séulia e smaltà parèj dij tond che 't gombe!

 

                            * 

Dòp j'Angiojìn e ij Vësco d'Ast, l'amel

ëd tò brich l'han lapà Viscont, Monfrà.

Peuj, ij Prènsi d'Acaja... E, un dì, 'l lambel

 

dij Duca savojàrd l'ha svantajà

come una fiama 'd gòi sul Belveder.

Ma 'l Còrs l'ha ancòra piate a canonà...

 

Òh, Mondvì! Mai Te Deum pi sincer

a l'ha scotà Nosgnor quand che 't l'has vist

tombé dai tò rampàr l'ùltim stranger.

 

Surtì, anfin, da la neuit dij sécoj trist,

tò cheur l'é arfiorì al sol ëd nòst Piemont:

tò cheur piagà parèj dël cheur dël Crist.

 

Chietà la bùria, a l'ha basate an front

l'Àngel dla Libertà ch'a basa ij fòrt.

E tò splendor l'é stàit sensa confront.

 

An glòria dij tò viv e dij tò mòrt,

it ses cangiate ant un farò d'amor

che tute vele 'd pas ciama ant sò pòrt.

 

Un pòrt ëd rampe e 'd bej giardin an fior

da sota 'l vòl dla parpajòla 'd fèr

ëd toa funicolàr àuta an sle tor. 

                            * 

Odor ëd gran trëbbià, 'd fen dociamèr

an sij vapor ëd lebo 'd toe caudere,

dle toe raviòle al vin, d'j'uve an sij chèr.

 

Ària 'd Mondvì calà da le pinere!

E dìlo ti 'l profum d'Alp dij cavèj

dle fiëtte ch'a së spécio an toe giojere.

 

Cantla ti, con le vos dl'òrgo 'd Pianfèj,

la sirventèisa për cój rissolin

sia brun che biond ò visch come 'd bruzèj!

 

Un savor d'Alp a l'han fin-a ij basin

ch'a sprìcio a ghèr con j'azinej dle vigne

quand toe mariòire, al bal, svanto ij cotin.

 

Dent ëd màndole 'd pèrsi, plagi 'd brigne,

euj corm ëd luzentele 'd neuit d'istà

a l'han toe fomne smìngole e gorigne.

 

E ij tò fieuj rùdi e j'òimo bin piantà

a l'han ël cheur ëd rol e j'òss ëd pera;

a travajo a pugn dur e a dent ciavà:

 

ma, an s'un facin, le sèire 'd primavera,

san fé 'd carësse 'd piume 'd colombòt...

Ò pòrta 'd j'Alp, sità 'd rassa gueriera!

 

Ò Mondvì che 't martele, con ij bòt

ëd la ciòca dël Mòro, j'ore 'd glòria

che un nì 'd farchèt j'era ògni tò ciabòt.

 

Slë sfond dël cel ëd sangh ëd la toa Stòria

mi 't vègh, Mondvì, 'n sle Langhe e an sle campagne:

Alpin gigant che 't reze sensa bòria

 

un arch-an-cel ch'a rij tra doe montagne.

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1963

 

An mez a un prá... (In Rondò dle masche)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1964

 

Madrigal dle fije 'd mà paìs (In 'l caval 'd brôns del novembre 1963)

 

La prima neuit d'Adam (in Rondò dle masche)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1965

 

"Vana passio" (In 'l cavl 'd brôns dell'agosto 1964)

 

Ël pont (In Rondò dle masche)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1978

 

«Melopèa» (In Romanzìe)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1979

 

Sonetti II e XII del poemetto «Le reuse ant j'ole» proposto integralmente tra le poesie presenti in Piemontèis ancheuj.

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1980

 

Continent a forma 'd cheur 

                  O désert, je pourrais t'appeler le temple

              sans limites où Dieu réside et se rend visible

                                     à ses saints!

                                  Henri Brémond

 

Contiene le seguenti poesie:

 

La Madòna 'd Frà Mogadòr (In Romanzìe) 

Dansa dla neuit bajadera (In Romanzìe) 

L'infern e 'l cign  (In Romanzìe) 

«Simoun» (In Romanzìe) 

Ël talisman (In Romanzìe) 

«Galoula» (In Romanzìe)

 

L'antìlope asura 

                  A Raymond Roussel 

Bon ben, l'avrai avù le baluëtte

(cost sol a pich am dà 'd ramà 'd folìa),

ma, bele che da un sécol sia sparìa

la rassa austral dle antìlopi violëtte,

a fé ch'i giur, mi l'hai franch vistne un-a

sauteme ancontra giù dal dvèis 'd na dun-a.

 

Gieusi, s'a l'era bela! Doe ciochëtte

s-ciodìa ant j'euj e tut sò còrp corìa

con la soplëssa slissa 'd na faussìa

ch'a svanta e a sija spì, paje e pajëtte

dle amson ëd mè pais. Òh che fortun-a!

A fé ch'i giur, mi l'hai franch vistne un-a.

 

Pontand ij quat candlòt ëd soe gambëtte,

l'é fërmasse e ant un amen l'é sparìa

ant le sabie andorà 'd mia reverìa

lassandme eblovì da 'd turbij 'd violëtte.

Ò pòvra amìa, it j'ere mia fortun-a.

E 't ses andatne via... Andoa? 'Nt la lun-a? 

Équateurville (Congo Belga), 1932

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1981

 

Ritratin an ponta 'd piuma dël poeta Armando Mottura 

Tutti i "Ritratin" verrano proposti unitariamente tra le poesie dell'Almanacco piemontese Viglongo. 

«Stabat mater» (In Musicalbrandé dicembre 1964) 

Le neuit (In Ij Brandé N° 74 del 1949) 

A un poeta paisan  (Ne Ij faunèt) 

Làuda dël marabut (Ne Ij faunèt) 

Seugn - mignin (Ne Ij faunèt) 

Le siale (In Rondò dle masche) 

La serp (Ne Ij faunèt) 

Siminere (Ne 'l caval 'd brôns dell'aprile 1967) 

Cita làuda dël pan  (Con titolo Ël pan ne Ij faunèt)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1982

 

Le neuit... (Ne Ij Brandé N° 74 del 1949) 

Sanctus januarius (In Rondò dle masche) 

Feuja d'arbra (In Rondò dle masche) 

Mè faunèt  (Ne Ij faunèt)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1983

 

Ij doi Fransèsch (In Romanzìe) 

La monia pastora (In Ij Brandé N° 120 del 1951) 

Amor masnà (In Romanzìe) 

J'euj ëd j'àngej (Ne Ij faunèt) 

La seugn (Ne Ij faunèt) 

Ël pont (In Rondò dle masche)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1984

 

Anvìa 'd silensi (In Romanzìe) 

Le stra (In Romanzìe) 

Élica a l'alba (In Romanzìe e nell'apposita sezione dedicata all'Aereopoema dl'élica piemontèisa) 

Ël lagh dël poeta (In Romanzìe) 

Bar d'escale (In Romanzìe)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1985

 

A Nino Autelli...Rilesend «Masnà» (Tra le poesie de Ël Tòr N° 30/31 del 1947) 

Cantada dël rodon (Tra le poesie de 'l caval 'd brôns del giugno 1966)

 

Gramatichëtta poética piemontèisa 

                  A Camillo Brero poeta e gramàtich fiamengh 

«Grammaire: ce mot vient du grec GRAMMA, qui signifie une Peinture, un tableau, et qui, prononcé GRAB, GRAV ou GRAF, fit dans le même langueles mots GRAPH-eus, un Peintre, et GRAPH-ein, peindre».

                  M. Court de Gobelin: Monde Primitif (1774) 

Ël nòm 

Tò nòm, Piemont, a l'é mè port-boneur.

Quand son trovame sol, sle sità dël mond,

l'hai dit tò nòm: e un grand arcàngel biond

l'é vnù visché na stèila ant ël mò cheur. 

L'artìcol 

La Luva e 'l Tòr. La seugn e 'l seugn 'd mia vita.

La seugn l'ha ij dent dë vlù, ij ren an calor.

Ël seugn l'ha ij còrn ëd vent, euj 'd reuse an fior:

e a sfranda 'ncontra 'l sol cornà drita. 

L'agetiv 

Care montagne mie, àquile scure

scurpìe drinta un cel niss ëd diamant!

Vié 'dzora ij sorch laurà 'd mè Piemont sant.

Vié 'n sla tomba 'd mia Mama. Àquile scure. 

Ël pronòm 

Chila am veul bin, Turin, la sposa mia.

Con j'euj bleu 'd madonin-a a sà s-ciairé

le viòle tra jë stèrp dij mè pensé.

E a rij d'un rije doss ëd malvasìa. 

Ël verb 

Mi son... Ma përchè sempre parlé 'd mi?

Ti 't ses una piantin-a 'd pèrsi an fior.

Tò cheur a l'é n'oslin. Brass càud d'amor

noi soma... seve... a son ij branch fiorì. 

L'averb 

Umilment, rabastand la cros ëd pere

che l'hai cheujì dla tèra ai quat canton,

o Madonin-a an deul dël Rociamlon

mi ven-o a Ti sercand nòstre frontiere. 

La preposission

 

Con le rive dël Po cole dla Dòira

son unisse ant n'ambrass da fieul e fija.

L'é tòst naje un cit mar. Na vela ardìa

l'era, al tramont, l'orija d'una slòira. 

La congiunsion 

Àut an sla Mòle a j'era n'àngel d'òr.

Cascà l'àngel, na stèila a l'é spontaje.

Quand an Piemont meuir l'àngel dle bataje

Nosgnor lo cangia ant una stèile d'òr. 

L'interiession

 

Ël sangh ch'a rij e a lus ant le mie ven-e,

òh Piemont, òh Piemont!, l'é fàit dë stisse

dj'ambrun-e an fior longh ai tò precipisse.

Sangh ëd toe ròche. Sangh ëd le mie ven-e. 

1949

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1986

 

«Hampton court» 

                  A Giuseppe Goria

 

                  Mais où sont les neiges d'antan?

                  François Villon: Le Testament, XLI, 336

 

Ël castel dij rè d'Inghildon

 

Ma 'ndoa saran le fiòche dij sécoj tramontà

e i largh mantej d'armlin dij milòrd blasonà

'd blason con d'èlm piumà tra 'd lanse e spà 'ncrostà?

 

Doa mai saran jë sgnor dle tor ëd cost manier:

ij rè e ij sò levrïer, le regin-e e ij guerier

che an dansand disegnavo ij confin d'un imper?...

 

Miragi 'd vele 'd nébie d'un chimérich velier.

 

Su la stàua d'un'amorosa sconossùa 'd Henry VIII 

Ël sol, ch'at seulia 'l còrp ëd rifless biond

dà 'd ven-e 'd sangh a le toe forme 'd pera

e at fà pì càuda, pì spompanta e vera,

pì viva 'd quand che 't j'ere viva al mond.

 

Ël parch ëd j'èrbo dij seugn 

Pruche 'd mus-cc meujà 'd fiòca sporisso an sle teste sombre

dj'èrbo dij seugn lontan. Son ëd vej nòbil ch'as ten-o

l'un l'àutr, eufrendse 'd man ëd feuje giaunuisse. E a pen-o.

Tramoland, ant la sèira, 'd paura nèira 'd soe ombre. 

(Hampton Court, London, 1933)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1987

 

Cantada 'd primavera për Carlo Baretti (In Musicalbrandé. giugno 1986)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1989

 

Sahara (In Armanach piemontèis 1938)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1990

 

Cantada dël balon mondial                       

   Spòrt-fantasia piemontèisa                         

                                                        Il calcio è l’estro

                                                        che si visualizza

                                                        Valentin Zeichen 

Vintedoi diav sens’ale, sensa cova                   

e sensa còrn, ma ‘d feu, ma scarufà,                        

as gieugo a càuss la Lun-a an mez a un prà.            

La Lun-a a cor, a sàuta, arsàuta, a vola           

‘d subòch dë ‘d sa e dë ‘d là…                    

J’ancàpita d’andé fòra dël prà.                         

E San Pé a sùbia ai diav:                             

«Déh, tirémla an sa!».                             

Un ëd lor a l’ambranca con doe man,          

la balansa an sla testa.                                     

Ma peuj… a-j la dà pa!                                     

Torna a tiréjla ai diav scarpentà.                    

Fin quand la Lun-a                                          

së stòfia d’essi sbalotà.                                 

Pija la sbruvëtta, ‘d corsa, vardla là!           

con na trapëtta                                           

a manda a gambe a l’ària                            

un gran diavo ‘d portié,                                   

con d’ongion da leon                                            

ch’a jë spòrzo dai guanton,                               

che a vorrìa nen lasséje travërsé                        

la seuja d’una pòrta sensa l’uss.                           

Na pòrta                                                  

fàita ‘d tré rëmme con le ponte a U                        

ma arvoltà an giù                                              

e piantà pròpi an fàcia a un’autra pòrta         

uguala e spalancà                                          

giusta a la sima dla sconda metà                   

dël camp: sicché le doe pòrte a së spécio            

l’un-a ant lë specc ëd l’àutra da lontan,               

da l’un a l’àutr finagi dël terèn.                            

 

         Tant che, bombèn,                                          

la Lun-a a passa dë sfrandon e a va                    

drita e sparà                                               

a cogesse ant la rèi                                         

ëd n’amàca bandà                                              

an fond a cola pòrta profanà…

                           

         Ma ‘l bel a l’é                                                    

che                                                           

- mach për na Madama Lun-a ch’as cogia -                

 antorn al camp tut l’Univers së sbogia.           

Tuta un’immensa sfurigada ‘d gent                         

a stravània, a sgiurassa,                                     

a gëstiss, a brajassa,                                          

a uca, a sifla, a canta…                                 

 

         A l’é na Babilònia deliranta                               

d’umanità                                                

carcagnà, sbërgnacà,                                       

arsiarsistivà                                                      

ant vàire file satìe                                          

‘d zora e dë scalinade batìe                             

a sghijon:                                                 

a la fasson                                               

d’un anfiteatro squadrà                                 

con                                                           

le spale e ij fianch voltà                            

a mesaneuit e a mesdì,                             

a levant e a ponent                                             

e con soe lìnie e curve                                     

concèntriche, a spiral,                             

modlà                                                                

parèj ëd cole dle cuchije dël mar                    

harpa ventricosa, mitra papalis,                        

tratcheria mirabilis.                                        

Un Coliseum modern, pitòst bisar,                  

doa ‘l popol a s’ambrassa,                                     

e, peuj, mincatant, as massa.                              

 

         E mincatant as massa.                              

Giàh!                                                                  

Parèj d’un moment fa                                      

che, franch an mes al camp,                                    

un diav dësfrandà                                        

l’ha dàje un càuss an boca                             

a un superdiav ancor pì dësfrandà.                    

Un diavlass tècc ch’a-j crija                             

a l’àutr:                                                    

«Vilan fotàn caghèire!» e tòst a-j rend           

soa bòta magistral                                        

centrandje un càuss pì sèch e pì violent               

- un projèt canon                                              

sota ‘l manton -                                         

da féje spuvé ij sò trantedoi dent                    

an fàuda a la gran dea celestial                       

Reusa dej Vent.                                     

 

         E ‘l pòpol l’é talment                                           

content                                                               

da butesse a ‘ntërsì dë stiribàcole                            

l’un con le gambe an ària                               

patària                                                                

e la testa an giù ch’a-j vira                              

pròpi come na sòtola                                         

‘d zora la testa plà                                          

ëd l’àutr.                                                  

Vërtiginosament.                                             

Maravijosament.                                               

 

    Pòpol che un pòch as drissa e un pòch as seta,          

che prima a rusa e peuj fa gaudineta,          

ch’a bèiv, a s’ambriaca e a s’archbuton-a,            

ch’a son-a                                                

‘d trombe,                                                

ch’a tira ‘d bombe                                             

‘d papé,                                                    

ch’a së smatëzza,                                        

ch’a spetëzza                                                   

ross…                                                                

E, maraman,                                                 

tuti as dan                                                

ëd basin e ‘d patele da dërné.                           

Fin-a che,                                                

a fòrsa ‘d rije e a fòrsa ‘d sangiuté,                      

a l’han gnanca pì ‘l fià për starnué.                        

Tant che San Pé                                             

a sùbia a sùbia a sùbia…                                 

Tut për na Lun-a rotolà ‘nt na trùbia.           

 

         E ‘l mond ëd l’ann milaneuvsentnovanta           

a vira e a svanta                                             

come ‘nt ij vòrti ‘d pì ‘d milaneuvsent               

novanta                                                    

orissi ‘d vent.                                                

Vent ëd folìa ch’a ranca e a fa volé                    

- pì an giù dl’Infern, pì an su dël Paradis -            

tute le piume d’àquile e ‘d galòro                      

che alpin e brassilié                                          

a pòrto an sël capel                                          

për fesse rimiré                                              

da Tèra, Mar e Cel!                                                                  

ENVOI                                                     

Canson, se ‘t vòle, vòla a salutè                           

col buratin che per l’Italia a cor,                    

testa-‘d-balon, stecche ‘d brass, gambe e pè.    

Giugador tricolor,                                          

nunsia ti al mond che ‘l gran Balon mondial    

Turin l’ha sempre avulo, mancomal,                   

ant sò mercà ‘d Borgh Dòira universal.             

Roma, 1 gené 1990

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1992

 

«Encantadora» 

Óndes mila dosent e sessantetrè neuit ëd mia vita.

Ma costa neuit l'é, tra tute, la  pì còtia e pì bela.

Mai al mond a l'ha avù, nì a l'avrà, na sorela.

 

Mesaneuit profumà

d'ërbette crësporin-e,

'd piantin-e 'd resedà

e 'd fior dël portugal.

 

Andalusa superba 'd pel brun-a vlutà,

con la testa arleva

che a fluviss na caviera sbardlà

tra le pieghe cileste dël sial sivijan:

avisch ëd brodarìe

'd tèile d'aragn d'argent e 'd fantasìe

'd reuse rosse, 'd pèss d'òr e 'd cuchije...

Ò Regin-a dë Spagna,

le mie man at saluto e mè cheur at compagna.

 

A le pieghe e a le frange dël sial,

toa caviera a s'anvlupa,

as dësvlupa,

a së slarga

e as confond,

ai respir dij rosé 'd tut ël mond

che at carësso le carn con ël vent sirocàl.

 

Sota la gran luminària dël cel,

dë 'd zora ij prà 'd lusentele dël mar,

të sbërluse 'd novlin,

ëd sercèt, ëd rubin,

ëd midaje e d'orcin

dij rifless pì bizar;

dij rifless ch'a së sposo ai lusor dla toa pel,

ò Regin-a dël cel.

 

                            * 

Ò Regin-a dël cel che Nosgnor,

anginojà an Paradis an s'na nìvola 'd fior,

ancheuj

l'ha sugnà, tut për ti,

un seugn d'amor.

 

Nosgnor a l'ha comandà ch'a volèisso,

ant ij fij e ij tërliss ëd set lus bariolà,

bandà

sul tlé dl'arcansiel,

tute le róndole svice tëssiòire dël cel.

 

Tute le róndole svice tëssiòire dël cel,

con le navëtte dij bèch ëd quarz liss e pontù,

l'han filà, l'han tëssù,

l'han bordate

e brodate

col largh vel ëd vent

ëd sèt lus trasparent

ch'a l'é volate leger an sla front.

 

Ch'a l'é volate leger an sla front

quand che, an glòria 'd Nosgnor, 't l'has viscà

le prime filonghere

'd candèile argentà,

le prime giòle dë stèile

consacrà

dël tramont:

su l'autàr andorà

dl'orisont...

 

Nosgnor

anginojà an Paradis an s'na nìvola 'd fior,

ancheuj

l'ha fàit tësse, për ti, col miraco 'd sò amor:

cola coefa che an front

të s-ciupliss dë splendor. 

                            * 

E, adess, ij mè euj

a specio ij rever

dle mijara 'd mijard ëd mirìfiche stèile

ch'anvisca 'd ragg d'òr le toe brun-e parpèile.

Toe parpèile ch'am filtro la gòj ant ël cheur,

neuit dë Spagna eclatanta d'anciarm e 'd boneur.

 

Neuit ùnica mia.

Orient ëd nostalgìa.

Poesìa

ebloissanta dë Spagna!

Da ti, mè destin mè slontan-a,

ma 'l mè cheur at compagna. 

                            * 

Mie man

svantajand, frissonand, at saluto

parèj ëd le ale vërvëlle

dle colombe 'd montagna

ch'a reso, trames ai sò bèch bin samblà,

un ë-scianchèt ëd ramulive:

për nonsié al mond la fin

ëd tuti ij Diluvi.

Ëd tuti ij Diluvi 'd nossent sangh uman

che dai sécoj dij sécoj la Tèra

(ch'a rima satanicament con Guèra)

a l'ha vërsà e vërsà 'nt l'Univèrs...

 

Ò dosseur infinìa

ëd cost firmament

inmensament viv splendrient

dl'España encantadora!

Tò firmament

andoa la Lun-a al colm a s'andora

dl'òr

afoà

dij grand euj ëd feu

dij tòr

dle toe corridas reales

e djë slussi dle uman-e passion dij rosé

dij tò alcazares

mòr!

 

Ò Encantadora

dl'etèrna gioventù dl'ànima mia

che at vija

e at vijerà

ant ij sò etern seugn sugnà 'd poesìa. 

                            * 

Doman, an vòl, artornanda

a carëssé con j'euj

le mie bianche colombe 'd montagna,

it lauderai con lor

e ansem cheujeroma an tò onor

dë stèile alpin-e.

Tante stèile alpin-e

da podèj antërsì na granda stèila.

Na stèila che 'l Mont Bianch

at manderà

sostnùa da j'ale sfrandà

dij sò vent,

fin-a a tò miracolos firmament.

At manderà cola stèila

ëd fior piemontèise

an sospirand con mi

quand che la neuit ëd tò cel

a seugna d'esse lë specc dël Paradis.

 

Ma, sugnand, la neuit a podrà mai s-ciairé

che a l'é tut l'Univèrs ch'a s'andòra:

sbalucà da l'anciarm agherdoss dla toa lus,

dal morbin misterios, dal profum delissios

da Sultan-a d'un hàrem maravijos

dla toa fàula oriental.

 

                            L'anciarm agherdoss ëd ti

                     dont tut lòn che 't guarde as colora

                                   'd fior e d'amor.

 

                              E a sorid e a s'andòra.

                              Ò Sovran-a dij cheur:

                                               ò

                                     Encantadora! 

Granada, 1938 

Olivero accompagna questa lirica con le parole:

Carissimo Brero, eccoti recuperata inédita cantata granadina di oltre mezzo secolo fa. E si sente. Ma l'ho ritoccata pochissimo, anzi niente, per non levarle quella pàtina di pezzo d'antiquariato che, mi pare, le dona: anche come documento stilìstico. Del resto, col passar del tempo, tutto ritorna...

Tra le carte del Fondo Olivero conservato presso L'AssOlivero di Villastellone, ho rintracciato la stesura originale, dattiloscritta, di Encantadora.  La propongo qui di seguito per favorirne il confronto. Le due poesie, vuoi per la notevole differente lunghezza, vuoi per il contenuto, risultano due opere a se stanti. Anche la data, posta in calce, non coincide.

 

Encantadora 

Undes mila dosent e sessantatré neuit ëd mia vita.

Ma costa neuit l’é, fra tute, la pi còtia e pi bela:

mai al mond a l’ha avù, nì a l’avrà, na sorela.

 

Mesaneuit profumà

d’erbëtte cresporine,

ëd piantin-e

ëd resedà

e ‘d fior dël portugal.

 

Andalusa ‘d pel brun-a vlutà

con la caviera neira sbardlà

tra le pieghe dël sal

siviglian ricamà

d’aragn a fij d’argent e ‘d brodarie

ch’a slargo ‘d fantasie

ëd reuse d’òr, ëd pèss ross e ‘d cuchije…

Testa brun-a dë Spagna,

la mia man at saluta e mè cheur at compagna.

 

Con le frange dël sal

toa caviera a s’anvlupa,

as dëslupa,

as confond

al respir largh dël mond

ch’at frisson-a sle carn con ël vent scirocàl.

 

Sota la gran luminaria dël cel,

dë d’zora ‘l prà ‘d lusentele dël mar,

ti ‘t bërluse d’anei, ëd sercèt, ëd rubin,

ëd midaje e d’orcin

di rifless pi bizar:

di rifless ch’a së sposo ai lusor dla toa pel,

ò regin-a dël cel.

 

                  °°°°°

Nosgnor,

an paradis tra le fior,

për carëssé la toa pel

a l’ha fàit përzoné l’arcancel

ancheuj.

A l’ha filtralo ant na granda burnìa d’amel

(dl’amel

ch’a l’ha spërmù dal girasol

vermeil dël sol).

 

Peui

a l’ha colà,

pian,

con le soe man,

ël làit

trasparent

dël tramont.

E a l’ha fàit

n’unguent

còti, lusent,

për carëssete la front

dòp ël tramont.

 

Nosgnor,

an paradis tra le fior.

Ancheuj. 

                  °°°°°

E adess i me eui

a bèivo tute le stèile

ch’a luso d’antorn a toe brun-e parpèile:

toe parpèile ch’am filtro la gòi ant ël cheur.

Neuit dë Spagna, d’vitòria, d’anciarm, ëd boneur. 

                  °°°°°

Neuit ùnica mia.

Orient ëd nostalgia.

Poesia

immensa ëd Spagna.

La mia man at saluta e me cheur at compagna. 

V toreada nacional, 1939.

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1993

 

Crocifission an reusa (Ne Ij faunèt e Romanzìe)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1994

 

La preghiera dël sangh (Ne Ij faunèt)

 

Élica a l'alba (In Romanzìe e in Piemontèis ancheuj: Aereopoema)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1995

 

Messa paisan-a (Ne Ël Tòr N° 30/42 del 1947~1948)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1996

 

Blason dle làcrime (In Rondò dle masche)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1997

 

A un pàira dë scarpon "Made in England" (Ne Ij faunèt) 

Nòna malinconìa  (Ne Ij faunèt)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1998

 

Ël lagh dël poeta (In Romanzìe) 

Anvìa 'd silensi (In Romanzìe)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 1999

 

Nina-nana për mia mama ch'a meur (In Rondò dle masche e in Romanzìe) 

Sabat Mater (In Musicalbrandé dicembre 1964)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 2001

 

Paesagi sota la fiòca

 

Tristizia ~ Confiteor  (Ne Ij faunèt)

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 2002

 

Ël tòr e la cros (Ne Ël Tòr N° 11 del 1946) 

A Nino Autelli rilesend "Masnà" (Ne Ël Tòr N° 30/31 del 1947~1948) 

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 2009

 

Vespr

 

         L'hai un seugn ant ël cheur. Ël seugn dël pin

sentenare ch'a slarga sò tabar

sla caviera 'd na cita palma 'd mar

fàita 'd tërdes ciuf verd, tërdes tërsin.

 

         Ant ël cel viòla a splend ël sercc lunar

antërsì 'd reuse giàune e 'd luvertin.

D'antorn as leva un vòl ëd bengalin

verd, ma pì verd che 'l verd... Un seugn bisar.

 

         Ché 'l pin a s'ancamin-a, come un vej

con la soa cita palma për la man,

vers un paìs ëd mùsiche e 'd castej...

 

         Quand mi i-j fërmo, viscand un ëspì 'd gran

con un sufrin ëd lusentela... E 'l vej:

"Pregoma - a dis - l'é l'Àngel dij paisan!". 

Prima ed unica pubblicazione sul Notiziario della Famija Piemontèisa di Roma N° 8/9 del 1951.

 

Mè bestiare 

          E se Gesù l'é nà tra n'aso e 'n beu,

mi 'm piaserìa meuire avzin a 'n tòr,

a 'n bòch, a 'n gat, a 'n gal ëd piume d'òr,

a n'àquila real con j'euj ëd feu.

 

         A 'n cioch con doi binej dël Koh-i-Nòor

sota la front ch'a splend parèj d'un reu,

a 'n sumiòt uistitì con ël cul bleu,

a 'n parpajon ch'a lus pì che 'n tesòr.

 

         Nì sangiut d'òm, nì làcrime 'd fumele.

'N rosare d'ardglin e d'autanele

tra ij dij. E, 'ntorn, mie bestie fòrte e bele.

 

         Tute mas-c. Për guardeje a sgimbé dzora

- con ël mùscol ch'a strompa, a squarsa, a fora -

la Mòrt... E chërpé 'd rije ant l'ùltim'ora. 

Questa poesia è presente, manoscritto autografo, su foglio in proprietà del Dr Fusero di Cherasco CN, figlio del caro amico di Olivero, grande biografo piemontese, Clemente Fusero.

 

Ij Brandé  Armanach ëd poesìa piemontèisa 2011

 

Poesìa sensa paròle 

Na poesia per ti. Na poesia                                   

scrita con ël sangh ross ch’am beuj ant cheur.        

Ant j’ore ‘d perla, ch’a deurm tut maleur,         

l’ànima a tas parej d’una cuchija                         

përdùa an fond al mar ciair dël boneur :             

ël mar di seugn ch’as seugno cheur a cheur.                 

 

Vorrìa pudèite fé na poesia                              

sensa paròle uman-e, sensa vos,                    

ma con tuti i rifless pi misterios                     

ch’as visco ant ël profond  dl’ànima mia            

quand che fisso i tò euj càud, luminos,            

color dle gensianele al sol gioios.               

                                                                                                                 

Putèite dì ch’a j’è una gòi d’amor                         

fàita ‘d silensi pontinà ‘d basin                  

parej d’un cel  stèilà sui brich alpin.                            

Gòj silensiosa ch’a san mach le fior:                   

le fior dle gensianele che ‘d matin,                          

coma i tò euj,  as tenso ‘d cel turchin.              

 

Pudèite dì, sensa parlé d’amor,                        

le paròle incantà ch’as dijo tra lor                           

                  j’euj ëd le fior! 

Poesia qui pubblicata per la prima volta. Appartiene, manoscritta, al Fondo Olivero depositato presso l'AssOlivero di Villastellone.    

 

 Per la prima parte delle poesie di Luigi Olivero cliccare qui

Per la terza parte delle poesie di Luigi Olivero cliccare qui