LUIGI ARMANDO OLIVERO
Rondò dle masche L'Alcyone, Roma, 1971
Ij faunèt Il Delfino, Roma, 1955
Articoli di Giovanni Delfino riguardanti Luigi Olivero pubblicati su giornali e riviste
Le poesie di Luigi Armando Olivero (Seconda parte)
Le poesie di Luigi Armando Olivero (Terza parte)
Luigi Olivero e Federico Garcia Lorca
Poesie di Luigi Olivero dedicate allo sport
Artisti che hanno collaborato con Luigi Olivero
Per la Terza parte cliccare qui
Olivero è presente, con sue poesie messe in musica dal N° 3 del 1932 al N° 40 del 1958.
Colana Musical di Brandé N° 3 del 1932 Canson piemontèise
Brassabòsch (Musicata dal M° Alfredo Nicola)
I
Cansson d'ij brassabòsch su dla muraje,
ti 't cante nen dle reuse e nen dle faje.
T'cante na stòria trista e 'd sentiment
s'l'ala del vent...
Fijeta bela, tuta 'n rissolin,
e 'n pì bel giovo ch'ai vorija bin...
Na veja bianca 'nt una cà tranquilla
dnans al lum d'ij brandé ch'a prega e fila.
A fila la vejota
ma 'l fil tra i dij se scianca,
lontan na vita a manca
e 'n canon a rangòta.
Mare ch'i file
còs l'eve da pioré,
quand che doj euj a luso
e senti a sospiré...?
II
Cansson d'ij brassabòsch su dla muraje,
ti 't cante nen dle reuse e nen dle faje.
T'cante na stòria trista e 'd sentiment
s'l'ala del vent...
Fijeta bela a taja i rissolin,
buta la coefa 'n testa e 'l guandalin:
la seira ij brassabòsch del simitere
scotavo, 'n cor na vòlta, 'n miserere...
A va, fijeta bela,
sercand la pas ch'ai manca...
. . . . . . . .
Avsin na pila bianca
aj'é 'n seugn ch'as dësbela.
Bela moniòta,
còs l'eve da pioré
quand che 'l sol a tramonta
daré dël monasté...?
Nel 1970 questa poesia, con diverse modifiche, è stata adattata dal M° Mario Piovano ed incisa, con altre canzoni di Olivero, sul Long Play LPP 142 della Cetra, dalla cantante Graziella Ciaiolo.
Colana Musical di Brandé N° 6 del 1934 Canson piemontèise
Tramont an s'ël pomè - Cansson dla fruta arionda (Musicata dal M° Menotti Tomaselli)
A s'aussa vers ël cel na tinta reusa
ch'a smija na carëssa parfumà,
ël cavagnin l'ha ormai la soa cormura:
l'erbo l'ha dait ël frut dël vej Pecà.
Perd nen temp mè bel prussòt;
ven, ch'it teno lë scalòt.
Piega la testa, giojna bela,
spòrzme a la lesta don-trè basin;
i branch ch'a pendo quase an guadagno...
ven, ch'i sovagno sto bel bochin!
Dame da man, tente a mè cheur,
s'la toa bochina j'é mè boneur!
L'otogn, galan madur, l'ha regalane
l'arionda rarità dla soa stagion:
tutun - s'an dà l'autin soe feuje giaune -
j'é al feu la bagna cauda di povron.
Perd nen temp mè bel prussòt;
ven, ch'it teno lë scalòt.
Piega la testa, giojna bela,
spòrzme a la lesta don-trè basin;
i branch ch'a pendo quase an guadagno...
ven, ch'i sovagno sto bel bochin!
Dame da man, tente a mè cheur,
s'la toa bochina j'é mè boneur!
Colana Musical di Brandé N° 9 del 1943 Canson neuve
Pior d'amor (Messa in musica dal M° Alfredo Nicola)
Quand che 'nt le neuit profonde sensa stèile
mi vijo e slargo 'nt l'ombra le parpèile,
am passa dnans a j'euj una vision
ch'am visca 'l cheur tut ant un reu 'd passion.
Ant na trincera nissa 'd ciar ëd luna,
n'alpin a meuir chinand la testa brun-a
su n'arma tuta rossa 'd sangh uman
che chiel së strenz al cheur con le doe man...
O neujt ch'it pèise an sl'ànima
d'na pòvra sposa sola e sensa amor,
anvlupme ant una nìvola
e pòrtme via lontan con mè dolor!
Pòrtme 'nt un mond ëd làcrime
doa ch' peussa
pioré tuti i mè pior
d'amor!
Ël seugn ëd Giaco Tross (Messa in musica dal M° Alfredo Nicola)
I
Ant la cròta piemontèisa
tra i feston ëd le ragnà.
a j'é 'n bon odor ëd freisa:
ël profum ëd nostra cà.
I botai a pansa pièn-a
con le bonze a fan l'amor,
gargojand ant ògni vèn-a
lë spervëzzo dij brindor.
Ò regin-e 'd nòstre cròte
feve aranda ai botalin,
na nià 'd bote tracagnòte
ai nassrà dai vòst basin.
- Giaco Tross visca 'l lumin!
II
Quand ëd neuit ant la cassin-a
tuti a deurmo 'ns ël pajon,
j'é la lun-a an sla colin-a
prope an ponta d'un arbron.
Tra le frà dla cròta granda
i sò ragg a filtro pian,
mentre a fan ciamberlocanda
bonze e botalin paisan.
I botai baland la dansa,
a le bonse àosso i cotin
e rijend a chërpa pansa
da le ponghe ai seurt ël vin.
Giaco Tross, pòrta 'l lumin.
III
Giaco Tross a cala an cròta
con ël lum avisch an man,
ma 'l silensi 'd soa ciabòta
sota-tera a l'é sovran.
I botai a deurmo an fila,
Giaco Tross torna 'nt la stala
a ronfé randa i bocin:
ché la dansa bacanala
l'é 'n toa pansa pièn-a 'd vin.
- Giaco, sofia an sël lumin!
Nel 1970 questa poesia, con poche modifiche, è stata adattata dal M° Mario Piovano ed incisa, con altre canzoni di Olivero, sul Long Play LPP 142 della Cetra, dalla cantante Graziella Ciaiolo.
Colana Musical di Brandé N° 11 del 1943 Canson piemontèise
Nòna malinconìa (Messa in musica dal M° Menotti Tomaselli)
Matron Melancholy...
J. Warton: To Fancy
Nòna Malinconìa,
lasme andé për mia strà,
lasme intré 'nt la malìa
dël giardin profumà
dla memória: ch'a vija
sota 'l gran cël stèilà.
Nòna Malinconìa,
sij tò cavèj d'argent
mi but la fior passija
ch'anfiora 'l mè torment.
Ma ti lasme andé via,
lontan, doa an ciama 'l vent.
Nòna Malinconìa,
mi 't suvo j'euj nebios
con i fij d'armonìa
d'un cit vèrs luminos.
Ma ti lasme a la mia
strà, al mè bel seugn giojos.
Nòna Malinconìa,
mi sai dova ch'a j'é
na pianura fiorija
con le fior dël pensé.
La faja Nostalgìa
- mia sposa da sposé -
më speta e a meuir d'anvìa...
Ò lasme dun-a andé
ant cola val fiorija
'd giusmin e dë violé.
d'amor e 'd poesìa
'd seugn azur da sugné.
Ò fame nen pioré.
Nona Malinconìa!
Colana Musical di Brandé N° 12 del 1943 Canson piemontèise
Ël " cocolino d'oro" (Messa in musica dal M° Carlo Emanuele Croce)
Quand j'era cit, le seire ch'i piorava
përchè j'era nen mama a poponeme,
queidun adase adase am carëssava,
'm fasìa quat gnògne, e, antant, piava a canteme:
Piora nen
mama a ven
porterà
ël "cocolino d'oro!"
Mi, lì për lì, 'm chetava - (am polidavo
i lacrimon gròss gròss ch'am robatavo) -
e dnans a j'euj slargà dla fantasìa
ël "cocolino d'oro" a bërlusìa.
Fait pì grandin, ai primi disingani
ch'a vnisio arambé mè cheur novel,
mi - con la ment - tornava andaré 'nt j'ani
e provava a canteme, lì, bel bel:
Piora nen
mama a ven
porterà
ël "cocolino d'oro!"
St'ariëtta facilin-a, soridenta,
smiava m'arfèissa l'ànima contenta
e pì 'd na vòlta 'l fià dla poesìa
sofiava su na pèna sh'a svanua.
Vint ani. 'L "cocolino" a berlusia
pi davsin: drinta 'n cheur l'era stërmasse...
Ma col cheur balarin l'era 'd na fija
e 'l "cocolino" an tera a s'é rompasse...
Piora nen
mama a ven
pòrterà
ël "cocolino d'oro!"
L'hai provame a cantela, la cansson,
òh, quante vòlte!... Son pi nen stait bon.
La pi bela illusion l'é 'dcò sparìa...
Ma i fa nen, piora nen, ànima mia.
La poesia è già stata riprodotta, più sopra, tra quelle presentate in A Mistral. Qui presenta correzioni più che altro grafiche. L'edizione definitiva si trova ne Ij faunèt.
Colana Musical di Brandé N° 21 del 1947 Rondei e canson
La speransa
Ël faunèt
Musicate dal M° Ettore Desderi. Entrambe presenti ne Ij faunèt.
Colana Musical di Brandé N° 22 del 1949 Steilin-e
(Tutte musicate dal M° Vincenzo Davico)
Steilin-e 'd fiòca
Steilin-e 'd fiòca che 'm robate an s' j'euj
mostrandme 'l paisagi bërlusent
dël Paradis: e 'v canga ant un moment
ant làcrime gelà... Steilin-e an s' j'euj!
Gieugh për cit
Mignin
gatin
roman,
tcioch an sla man.
Ma fa pian
për nen guasteje ij dilin.
Ël pom granà
Saralo vera che
l'erbo dël pom granà
con soe radis a sèrca
'l cheur dij mòrt?
J'é n'erbo
J'é n'erbo ch'a l'é tut carià dë stèile
ant la neuit viòla an ponta dla colin-a.
Nen un buf d'aria. Mach na fontanin-a
ch'a piora ad ògni bate 'd mie parpèile.
Soledad
Mè sol amor dë Spagna,
Soledad.
Con un geranio ant la caviera brun-a,
euj ëd giajëtt,
la pel color dla lun-a,
ant un còrp ëd tigrëtta un cheur masnà.
Mè sòl amor dë Spagna,
Soledad.
Colana Musical di Brandé N° 32 del 1954 Album dij seugn
Tutte musicate dal M° Alfredo Nicola
Reusa servaja
Dame la reusa, la reusa sarvaja
ch'it ses ponta 'ns ël cheur con na spin-a
smingola, strì sola, gucia vërzin-a,
tëmprà 'nt ël sangh d'una faja boscaja.
Come 'n rubin sota 'l fer a së scaja
ant j'ultime spluve d'un feu ch'a declin-a,
lassa nen meuire ans la toa camisin-a
la reusa rossa che al vent së sparpaja.
Nò. Lassme sente tra ij dii la carëssa
ëd co le feuje dë vlu, 'd cole feuje
ch'al'han na vita, na fiama, na blëssa.
I seugno? Nò. L'hai paùra. Veuj cheuje
cost cit miraco 'd na granda ampromëssa.
Tò cheur? An feu? Brusa profum 'd mie veuje.
La cadnëtta
Dime përchè d'antorn a la cavija
't l'has na cadnëtta d'òr pòrtafortun-a
che 'nt la màgica neuit dla toa pel brun-a
l'é 'n sèrcc ëd lusentele an fantasìa.
Dime përchè, quand la mia ment as cun-a
come na vela an s'n'onda 'd poesìa,
vëdo, con j'euj ëd l'ànima stupìa,
la toa cadnëtta fàita 'd ragg ëd lun-a.
Dime përchè ij gorin ëd le toe ven-e
ant la malïa as gropo d'una tèila
filà da j'aragn giàun ëd le mie pen-e.
Përchè arvìscola it tonfe a pié na stèila
nià 'nt n'àqua vlutà 'd mùsiche seren-e
e në sprìcc d'òr am brusa na parpèila.
Barcaròla sìnghëria
Ciaira 'n sël lagh na lampada scor l'onda
come un pento 'd coral ant na caviera,
ant una seira bela 'd primavera
pontinà 'd viòle ant l'ora vagabonda
che ij seugn d'aventura ai fan la ronda,
che 'd tërbole passion l'é përzonera.
Cola lus sël lagh a sghìa bin legera
e a l'eva gem, e l'eva a gem portandla vers la sponda.
L'é dla barca anfiorà 'd na cobia uman-a?
Amor e fior a visco un feu 'd malìa.
L'ha nen l'aria 'n bësbij ch'a smia ch'at basa?
A j'é ns ël lagh na Lorelei paisan-a
ch'a më spòrs ij brass bianch dla soa folìa
brusandme 'l cheur con ël sò cheur ëd brasa,
ch'a më spòrs ij brass bianch dla soa folìa
brusandme 'l cheur con ël sò cheur ëd brasa.
Sola
Sola 'nt la nebia, ti, sola e lontan-a
come la statua 'dna Madòna bianca,
ma lì tra j'ombre già na man a scianca
ël vel su mè senté travers la pian-a.
A smìa 'd sira la toa facia bianca!
Ma an sla mia front a bato le toe ven-e,
mama son sì, son sì le toe seren-e
carësse am reso 'l cheur ch'a ven da manca.
Lo sai ch'i seugno che t'im viveant j'euj
ma che t'ij ses pi nen an costa vita.
Lo sai, lo sai, ma la toa man ancheuj
quand che la lus dla speransa am chita.
Anlora mama it torne come ancheuj,
për rompe n'ala freida sla mia vita!
Colana Musical di Brandé N° 40 del 1958 Canson piemontèise ëd Brofferio
Contiene la poesia Ël bust ëd Brofferio a la casin-a Valadier
Ël bust ëd Brofferio a la casin-a Valadier
Drit su 'n modion ëd travërtin roman.
Brofferio, tò bust càndi a s'antërtaja
ant la neuit anvlupà tra la ramaja
doa filtro j'aragn d'òr d'un ciàir lontan.
L'aria at carëssa an front come la man,
con ij dii reusa, 'd na faja boscaja:
ma ti 't chin-a a scoté na vos sarvaja
che, 'nt ël silensi, a mòrd tò cheur uman.
E mi vëdo - j'euj nèir su ti slargà -
sfiamé dai mùscoj dla toa dura cera
na vampà 'd ràbia, piemontèisa, fiera.
Profum ëd fomna. Mùsica legera.
Tedesch ch'a brindo su 'n pogieul ëd pera...
Në slussi 'd sangh ant ël gran cel vlutà.
Prosegue poi dal 1995 come La Sloira edita ad Ivrea. Olivero vi collabora dall’inizio fino al 1968 e quindi dal 1979 al 1990.
La lunga interruzione è dovuta alla pubblicazione sul numero di marzo del 1968 dell’articolo di Gianrenzo Clivio Poesie d’Isler che è la recensione molto negativa del lavoro appena pubblicato di Olivero-Viglongo Tutte le canzoni e poesie satiriche piemontesi del Padre Ignazio Isler; Olivero risponderà piccato al Clivio con l’articolo apparso sulla rivista Il Cavour N° 4 del 1968 Pseudocritica beat su Padre Ignazio Isler e se la prenderà pure con Alfredo Nicola, reo di aver pubblicato l’articolo, non collaborando più per 10 anni a Musicalbrandé.
Musicalbrandé Marzo del 1959
Con titolo generale Ciribébole queste quattro poesie:
Concertin an òr e azur (Titolo Mùsiche 'd silensi su 'l cavl 'd brôns 9/67)
J'é 'd mùsiche 'd silensi che mi scrivo
con ëd piumin ëd sol - quand l'é d'istà -
an s'j'ale dle farfale ansiprià,
an s'ij garofolin, cui còrn dij giovo.
E lor a canto squasi sensa fià
vantoland, dondoland, voland: e a rivo
a fé un còro armonios ch'a j'é gnun privo
ch'as në vada përdù 'nt l'inmensità.
Nò. Përchè l'ària a cheuj cój cit susur,
ai dësdavan-a e ai fila ant na canson
doa van, su scale d'òr, note azure.
E mè cheur a l'é un mond d'onde e 'd frisson
ch'a s-ciòpa 'd gòi parèj d'un pom madur
viscà da la man reusa dla Stagion.
Nina-nana dle róndole fòle
Nòte 'd musichëtte s'un papé rigà
rondolin-e fòle a biàuto su trè fii.
Tërlo e a svanto j'ale con ëd citi crii
come un gieugh dë scale su n'arpa acordà.
Bato le piotin-e e argrìgno ij sò trè dii
sui trè fii ch'a luso 'd rifless argentà.
J'euj pontà 'd giajèt a frisson-o sbrincià
dai bicerin ross d'un leànder ch'a rii.
Rondolin-e fòle a fan ciambërlocanda
con testin-e e bèch ch'as chin-o da na banda
e peuj da l'àutra banda. E din-din e danda.
Din e din e danda, a balo dòp la pieuva
cantand la nina-nana 'd na fàula bleuva
për chi, dòp la pieuva, a l'ha un'ànima neuva.
«Saeta» 'd Pasqua sevijana (Riproposta più volte con titolo «Saeta» dla «Semana Santa»)
Le còrde 'd seda d'una vos lontan-a
s-cianco dai fii ëd crii 'd grii ampicà
ant le spin-e 'd na reusa scantirà
sl'arch d'una bela gola sevijan-a.
La reusa a vòla ant l'ària profumà
d'incens, ëd sangh e d'èrba magioran-a.
S-ciuplìss ëd lus, frisson-a 'd gòi paisan-a,
viscand dë spluve 'l vel dla neuit d'istà.
Arson-a e a va: dë 'd là dle nébie scure
ch'a stisso 'd pèrle an sle viòle 'd na val
dova ij seugn baso an boca j'aventure.
Peuj travèrsa un paìs fàit ëd cristal.
E, ant un ë-squars inmens dë stèile azure,
va a toché 'l cheur d'Nosgnor chin sul missàl.
Sevija, 1938
Canson pë le bele andurmije
«Chi ch'a veul con le fomne avèj fortun-a
a vanta mai ch'as mostra an-namorà...».
Che 'd vòlte l'hai cantala al cel stèilà
'sta canson che, d'antans-antan, am cun-a.
I l'avìa dissèt ani, 'd vos e 'd fià.
Am piasìa tant Ritin, smìngola e brun-a.
Quand che 'l paìs durmìa al ciàir dla lun-a
mi e dontrè amis fasìo le serenà.
Serenà con chitare e mandolin.
Ma, cantand për ël cheur dle nòstre amije,
vorìo nen dije che ij vorijo bin.
Vorìo mach dësvijé 'd Bele Andurmije.
E parèj, për fé ij bulo, che 'd basin
son restà anvìe 'd fieuj, sospir ëd fije!
Musicalbrandé Giugno del 1959
Con titolo Chitara flamenca queste poesie:
Trè «Siguiriyas toreras»
La siguiriya a canta
come un còrn ant le ven-e
dël torero ch'a meuir con le man pien-e
'd sàbia d'òr e àqua santa.
La siguiriya a canta.
La crosërra 'd coràl
che 't pàrte an mes ai sen
at fongrà 'nt gola come un cit pugnal
se tò amor l'é velen.
La crosëtta 'd coral.
Ël cheur dla chitara
a l'é un cheur ch'a crija
sota na man ch'a s-cianca e ch'a spatàra
soe ven-e d'armonìa.
Ël cheur dla chitara.
«Jardines dël Murillo»
Mi son mòrt ant ël bárrio 'd Santa Cruz.
Drinta un giardin 'd Sevija anlagà 'd lun-a
l'hai stërmà 'l cheur ant na caviera brun-a
e l'ànima ant doi euj maravijos.
Un Crist an mes a j'èrbo dla crosiera
a benedìa ij gerànio silensios.
A la seren-a a viavo doi moros
randa a na fontanin-a përzonera.
Randa a na fontanin-a gropà ' reuse
ch'a profumavo la mia neuir d'amor:
na treva 'd paradis tra guèra e pior...
E a son durbìsse le mie ven-e ancreuse
maciand le reuse 'd sangh e d'abandon
a la stiltà d'argent d'una camson!
Trionf ëd Don Juan
Na fila 'd monighete già pentìe
a së smon-o 'd lustreje jë stivàj
con le caviere brune:
bësbiand an pior tërsent avemarìe,
dondoland tërsent cun-e
al son dle ciòche 'd tërsent catedraj.
Sìngher che 't cante (Riproposta anche come Sìngher)
Sìngher, che 't cante ant l'ombra la toa pen-a
'd zora un violin ch'a piora a la seren-a,
dime l'angossa ch'a të strenz ël cheur,
spòrzme le fior sarvaje 'd tò maleur.
Preuva a 'nfioré l'archèt con le mie reuse
rosse parèj dël sangh dle gòi ancreuse.
E scota a rije, ant le ragnà dël deul,
le tezoirà d'argent ëd l'arsigneul.
«Plazuela de Santa Marta»
Piassëtta 'd Santa Marta sevijan-a
ai pé dla tòr ëd la Giralda mòra
con l'Alcázar da fianch, giàun, ch'a 't'andora
con soe muraje càude 'd lus seiran-a.
Toa cita cros cëstija 'd pere e 'd reuse
a l'é rëstame drinta 'l cheur piantà
con lë slussi 'd doi euj largh e vlutà
ch'a l'han fissame tra le grije ancreuse
d'un mirador ëd vis angarlandà.
Ël «Fado»
L'é lòn che 't diso e lòn che sai nen dite;
a l'é la neuit përduva 'nt ij vej borgh
'd Lisboa; l'ombra dle cà 'ndoa che 'd vos ràuce
a sangiutìsso a un trandoné 'd chitare;
l'amor, la gelosia; 'l feu e le sënner;
ël dolor e 'l pecà... Tut lòn l'é 'l fado.
Fado: armonìa sospèisa
tra un mòrs e un basin;
paròla portughèisa
ch'a veul dì Destin.
Musicalbrandé Settembre 1959
Vendùmia dë stèile (Con titolo Neuit a la Vila tra le poesie dell'Armanach piemontèis del 1932)
Sèira ant ël bòsch
Debussy: Premier Arabesque
Pen-a surtìa
da un bagn d'eva 'd fontan-a
na ran-a
a të spìa:
të spìo 'd cò mi.
Vëdte patìcia
veul dì vëde la lun-a:
la lun-a
ch'a smìcia
tra j'èrbo fiorì.
Musicalbrandé Marzo 1960
Ël rigodon (Già proposta tra le poesie de 'l caval 'd brôns)
Musicalbrandé Giugno 1960
Sinfonia d'una neuit ëd primavera (In Rondò dle masche)
Musicalbrandé Settembre 1960
Con titolo generale Quat reverie dël temp dij seugn le poesie:
La folìa (Con titolo Parabola de la folìa in Romanzìe)
Tèile d'aràgn
Le tezoirà d'argent ëd l'arsigneul a tajo la rairòla bleuva dla neuit.
Rate volòire dël sërvel, le idèje grame a bato contra la front e a s'angavìgno, ant un anvërtaj d'ale còtie, sutìle, drinta le tèile d'aràgn dij canton dël solé dla ment.
Ma ij giusmin ëd le stèile matinere a s-ciodràn prest su toa neuit sensa seugn; as vischeràn, ant una luminària 'd fior, d'antorn a j'arìss d'arch-an-cel dla Matin ch'a s'avsin-a - le man a conca - për bagnete la front bujenta:
'd rozà.
Cardlìn sul vulcàn
Ant la Lun-a, sla boca giàuna da mòrt d'un vulcàn, a j'é un cardlìn vèrd ch'a bat j'ale dë sgiài, con le piotin-e ancolà 'nt l'argent tachiss d'una perlin-a 'd ghi ch'a bala sui vapor ch'a fumo da la gola dël vulcàn.
Ël cardlìn a l'é cit, tant cit ch'a smìa un rè cit.
Ël rè cit a l'é cit, tant cit ch'a smìa un ozel mosca.
L'ozel mosca a l'é cit, tant cit ch'a smìa un përpojin.
Ël përpojin...
Ant ël seugn, ij mè sagrin as sagrin-o. Tavòta, lor a pijo l'airagi dël cardlìn vèrd ch'a bat j'ale dë sgiài, con le piotin-e ancolà 'nt l'argent tachiss d'una perlin-a 'd ghi ch'a bala sui vapor ch'a fumo da la gola dël vulcàn ch'a l'ha na boca giàuna da mòrt.
Peuj, ël cardlìn as càngia ant un rè cit, ël rè cita ant un ozel mosca, l'ozel mosca, l'ozel mosca ant un përpojin.
A la matin, ël përpojin a l'é un pontin ëd poer.
A la matin!
Ma 'l cheur a l'ha batù dë sgiài tuta la neuit.
Për un pontin ëd poer che, a la luz dël dì, a intra gnanca 'nt l'eui d'un përpojin.
Pontagùce a forma 'd cheur
Pontagùce a forma 'd cheur - ross - con sèt ë-spin-e d'assel piantà 'nt le ven-e dë vlu, mè dolor a resta, sota a la toa man ch'a lo tortura, doss garv cristian.
A l'é un cheur ëd pata: ch'a seufr, ma a fà nen sangh.
Sovens, la pata a rezìst pi 'l dolor che la pera.
Con il titolo Ij seugn dle stàtue e dle stagion le poesie:
Seugn ëd primavera (Con titolo Seugn d'istà in Romanzìe)
Seugn d'istà (Con titolo Sinfonìa d'una neuit ëd primavera in Rondò dle masche)
Seugn d'otonn (Con titolo Seugn pagan in Rondò dle masche)
Seugn d'invèrn
L'hai vëdù toa testin-a 'd reusa brun-a
'd nans a la fnestra (un quàder ëd cristal)
guardand fioché, dai mont fin-a a la val,
ëd fiòch bianch come ij lan-e d'una cun-a.
E, 'nt j'euj, 't l'avìe pi nen l'ombra dël mal
ch'at fasìa scur ël sol, nèira la lun-a.
N'ala pi càndia dl'ala dla fortun-a
at vantolava an front n'ària 'd Natal.
Ti 't guardave a fioché la fiòca bianca
con l'ànima pi bianca che la fiòca
tra ij sòn ëd bambasin-a d'una ciòca.
Daré 'd tò còrp, mi m'ancalava gnanca
posé le mie man tèise an sle toe spale.
It j'ere un àngel antornià 'd farfale.
Musicalbrandé Marzo 1961
Con titolo Obade e serenade le poesie:
Obada
Tra ij ciuf ëd limonària e 'd sussambrin
la lòdna sautarëtta a fà la rela
sle pupe reusa dla Matin novela
ch'as dësvija s'un let ëd margritin.
E le ciochëtte ai vèrso an s'ij mimin
le pèrle dla rozà për angiojela
tant che chila a së stira, viva e bela,
'd nans ai mè euj ch'a seugno ij sò basin.
- Ò Matinà cochëtta 'd primavera,
l'hai fate doi orcin con doi bronclin
dël quatërfeuj ch'a l'é nàte davsin.
E at jë pòrta mè cheur: un cit cardlin
che, ant ël trabucèt d'òr d'un rissolin,
veul meuire strangolà 'n sla toa caviera!
Serenada
Quand che la Lun-a, ant j'eve ansugnachije
dla vasca, a spécia sò piumài d'argent,
come a na dama an pruca dël Setsent
vorrìa torneje a dì 'd galanterìe.
Paròle smòrte, mùsiche ansopije,
ressusitrìo dal cheur cantand al vent
e le promësse ansema ai giurament
(spìrit folèt) a s-cionferìo dal rìe:
tant che 'l faunèt dij bòsch, cravòt foà,
a balerìa sul prà un pirigoldin
sonand ël flàut e stravirand j'eujin:
e con dë stiribàcole e d'inchin
a salutrìa le nòsse 'd mè passà
con la Lun-a: na veja ansiprià.
Obada (Con titolo Ël cardlìn su Ij Brandé N° 108 del 1951)
Serenada
Dàje 'l nòm ëd la stèila pi soasìa
che gnun a l'ha mai vist ni batesà.
Dàje 'l nòm misterios ëd la sità
che 't vëde an fond al mar dla fantasìa.
Dàje 'l nòm ëd la sima pi azardà
che, bianca 'd lun-a, 'd zora 'l mond a vija.
Dàje 'l nòm dl'ora 'd neuit, còtia e slanghìa,
ch'at buta antorn a j'euj pèrle 'd rozà.
Dàje 'l nòm ëd la reusa damascà
che la lenga dël fàun suzna e a gatija
tra le cheusse dla ninfa marodà.
Dàje 'l nòm luminios dla poesìa
- ël nòm dël pi bel seugn che l'hai sugnà -
a nòstra gòi d'amor, nòstra folìa.
Musicalbrandé Giugno 1961
Sinfonìa d'una neuit d'otonn (In Rondò dle masche)
Musicalbrandé Settembre 1961
Con titolo Danse e cadanse le poesie:
Caprissi
J'èrbo dle lèje a son ëd leturìi
ch'a rezo 'd geuj ëd nòte d'àeia e 'd fii
doa lezo, an còro, una canson d'amor
mila osej con ëd crëste ch'a smìo 'd fior.
E, ant la vòlta cilesta, 'l Sol a rii
daré un ventàj dorà tnu con doi dii.
El Sol l'é 'l Rè 'nt la lògia 'd jë splendor
dël teatro 'd Madama Pompadour.
Gambe
Òh, fije, le doe vive maravije
'd vòstre gambëtte arvìscole ch'a son
- dai ginoj-pom-d'avòri a le cavije -
una còbia 'd pontin d'escamassion!!
E, antant che un seugn a meuir, un seugn a nass
da la scritura màgica 'd vòst pass.
Vòst pass che a canta un poema 'd boneur
cadansà 'd zora ij bate dël mè cheur.
La tèra
E la Tèra a l'é rionda
come un bal a palchèt.
Con j'amor e ij dolor
delusion e speranse
balo danse e cadanse.
E ij danseur a fan l'onda
al comand ëd l'archèt
dël Destin: sonador
d'un violin che, armonios,
rij e piora sotvos.
Ambrunì
An s'na carà 'd fen
j'é na cita setà
con na gala an testa.
La gala a l'é rossa.
La cita a l'é bionda.
Ël fen a l'é vèrd.
E ant ël cel al tramont
j'é na canson ch'as pèrd.
Balèt
Ël russi a dansava
con ij brass duvèrt
come ale.
E peuj,
sla lun-a pien-a, a virava
con ij brass ancrozià:
tut angrumlì 'n s'ij garèt
foatand l'ària.
Come una sòtola d'òr.
«Jodler»
Sle fior dël cincialàit j'avìe zonzon-o
e le mie gòi zonzon-o an sla chitara.
Na pòver d'òr ant l'ària a së spatara
e trè ciòche, s'un brich lontan, a son-o.
Le ciòche a son-o për ël tò mariagi.
La pòver d'òr l'é për doré tò viagi.
Mie gòi zonzon-o për fé luse ij pior.
J'avìe 'm ciusion-o ch'a j'é ancóra 'd fior.
«Lied»
Ciapé l'Amor ant un trimàj ëd seda
parèj d'un cifolòt d'àuta montagna!
E se tò cheur a rij, mè cheur a sagna:
ma lo tamponerai con na moneda.
Con la moneda 'd feu d'un marenghin.
La valsuta ch'at dàn për un basin.
Parèj, Amor volerà via lontan.
E, a cheur guarì, s-ciopaterai le man.
Musicalbrandé Dicembre 1961
Sinfonìa d'una neuit d'invèrn (In Rondò dle masche)
Musicalbrandé Marzo 1962
Gran bal masché dij seugn ëd Carlevé (In Rondò dle masche)
Musicalbrandé Giugno 1962
Con titolo Cantabrun-a dël fàun dij bòsch le poesie:
Lòta squasi dansa 'd faunèt
Le siale
Sota j'euj d'òr...
(Tutte e tre in Rondò dle masche)
Musicalbrandé Giugno 1963
Sotto il titolo Doi messagi 'd poesìa
La flècia e l'arch
Ad Aldo Daverio
An sla curnis dël Coliseum, piantà
sla testa 'd Roma come una coron-a
l'hai cheujì al vòl na flècia ch'a frisson-a
dij frisson dl'aria ch'a l'ha traversà.
Una canson d'amor smìa ch'a zonzona
da la ponta a j'alëtte sfarfajà
e mi 'm la sento intré 'nt ij nèrv foà
con ël profum 'd na reusa ch'a sboton-a.
Tò cheur, Daverio, am dis che l'Arch d'Aosta
l'ha sfrandà cola flècia a la soa mama
- Roma Etèrna - për dije ch'a la ciama
an crijandje; «Ch'a costa lòn ch'a costa
mai, për grìnfa strangera ò man vilan-a
la mia pera a chitrà d'essi roman-a».
Roma, 7 luj 1947
È questa la poesia in risposta a quella di Aldo Daverio dedicata a Luigi Olivero, che riproduco qui di seguito per migliore comprensione del componimento di Olivero. Notare la data della composizione, quando era possibile un eventuale passaggio della Valle d'Aosta alla Francia.
Da l'Arch d'Aosta
A luigi Olivero
Da l'Arch d'Aosta al Coliseum roman
ai part na flècia pi lesta che 'l vent,
ambandierà dij nòstri sentiment
d'amicissia, ant un seugn baravantan.
Travèrs ël temp, la flècia 'd gioventù
ch'a l'ha ferì ij nòst cheur an poesìa
a guèrna ant le tempeste soe virtù
parèj 'd na fior ch'a l'é pà 'ncor passìa.
E tut nòst temp passà, ecco, as colora
dël bel reusa dlicà d'una matin:
na sosta dossa sl'ala dël destin.
E la flècia festosa ant la prim'ora
at pòrta 'l nòst salut d' amis fidej,
lìbera e sola, travèrs tanti cej.
Aosta, 3 luj 1947 Aldo Daverio
Musicalbrandé Settembre 1963
Con il titolo "Peccata juventutis meae" due poesie:
Alegorìa dle reuse (In Romanzìe con titolo Balada dle reuse sultan-e)
Alegorìa dij pomin d'amor
Pomin d’amor
ch’a j’è’nt un bòsch lontan
avìsch ëd fior
doa che un faunèt pagan
a sàuta e a cor
batend ëd gòi le man.
Mimin-basin
ëd bërgere stërmà
tra i bussolin:
ël faunèt rissolà
fonga i dentin
ant le polpe vlutà.
Ma ‘l vòst licor
- o pomin ross arzent
dël prim amor -
a j’è sgiajìss ij dent
tant ch’a jë scor
sui lavrucio nossent.
E ‘l pòr faunèt
a v’ambranca a pugnà
dai vòst branchèt
e av tira al sol d’istà
con në sgambèt
ëd cravòt dësgustà.
- Pomin d’amor
azèrb ëd bussonà!
1926
Musicalbrandé Dicembre 1963
Con il titolo «Triptyque flamand» për Madama Real le poesie:
Un let (Con titolo Sla slà dël let in Ij Brandé N° 113 del 1951)
La sbalaucia (Con titolo Villa a Mestre in Ij Brandé N° 81 deò 1950)
«Jus primæ noctis»
Ël vej Marchèis a sbaja la tendin-a
dël let baròch dova ch'a j'é cogià
la sposeta pi frësca dla borgià.
Na paisanòta: e a smìa na madonin-a.
A l'é tëmrosa com na farfalin-a!
Ant la camisa 'd lin anvërtojà
a l'é un cochèt ancora nen forà.
Ël Marchèis, për suznela mej, as chin-a.
Antërten le soe man sui rissolin
'd na caviera andorà come l'arista
e su doi sen... Për San Giovan Batista!,
na lama a seurt da la camisa 'd lin
e a fonga ant l'angonaja dël Marchèis
tant ch'as jë fot adòss con tut sò pèis!...
Musicalbrandé Marzo 1964
Con titolo Ventàj d'orient le poesie:
Tèilanchin-a
An riva al mar, un tòr.
Tra ij còrn, na stèila d'òr.
Cogià su la soa schin-a
nèira
na fiëtta patanùa
tuta d'òr.
Sèira.
Tèilanchin-a.
*
Lun-a:
ola 'd cristal azur
corma 'd pèss ross e giàun.
Sota le palme fronzije,
ch'a sfrangio 'l pòrt dë slussi verd-ë-scur,
scume e liri 'd mar, prëtte e cuchije:
rabastrij dël naufragi d'un tesòr.
An riva al mar, un tòr.
Tra ij còrn, na stèila d'òr.
Spì 'd tërse 'd cavèj biond
gilanto tut arlongh ai sò garon.
E, antorn al còl massìs, ël giov dij brass
ëd chila
anlijà strèit, an bass,
dal gropo dle man
doe reuse a glan.
Na fila
ëd bluèt a s-ciupliss tramez jë spì
dij cavèj biond dla bionda ch'a së stira
'd nans a la stèila d'òr ch'a la rimira:
an sl'amburnì
na splùa
e tra le cheusse
un'aragnà velùa
con n'eui ëd feu.
Cel bleu.
Mar bleu profond.
Mùsica d'eva a d'ària a cun-a 'l mond.
*
An riva al mar, un tòr.
Tra ij còrn, na stèila d'òr.
Cogià su la soa schin-a
nèira
na fiëtta patanùa
tuta d'òr.
Sèira.
Tèilanchin-a.
A na «geisha» (Già presente in Parnas piemontèis)
Musicalbrandé Giugno 1964
Trè variassion s'un paisagi 's montagna
Solì
Da le rochere ai cioché dij vilagi,
da le praje ai sapin rambà ai castej,
come ant la bgeuja d'un armanàch vej
fass ëd vengh d'òr bato a sangh ël paisagi.
J'euj eblovì da un turbìi ëd cotej
s-ciàiro, ant le vis, fiame vërde 'd feujagi:
e 'd man ch'a sagno e ij diavlòt dij miragi
ch'a balo 'd neuit an s'j'ecràn dij fornej.
L'ànima a l'é mascà parèj 'd na berta
che avend robà un colié 'd sinchsent rubin
tërla a 'nfiléilo al còl d'un'àutra Berta.
A passa un pont d'argent. Riva a un mulin
con na rova davsin ch'a vira alèrta
na lavandera rossa e un lagh turchin.
Tuf
Da le rochere ai cioché dij vilagi,
da le praje ai sapin rambà ai castej,
come ant la stampa d'un armanàch vej
na sënner càuda assombrìss ël paisagi.
Ël tuf a l'ha anluchì fin-a j'osej
e nen na vos a canta a dé solagi
a l'ànima ch'a pèrd tut sò coragi
e arlanchìss j'ale ant ël cëfi 'd n'arbrei.
Dapé dël brich, la strà slissa e desèrta
l'é na bialera 'd làit tra vèrne e autin,
e, an brova, ai bógia gnanca na lazèrta.
N'ansëgna d'ostarìa, color dël vin,
a casca 'd seugn d'zora la man duvèrta
d'un mendicant con un capel da alpin.
Pieuva
Da le rochere ai cioché dij vilagi,
da le praje ai sapin rambà ai castej,
come ant l'aquëtta d'un armanàch vej
nivole tërbole ansorgo 'l paisagi.
Ël tron l'ha svantajà 'd flèce d'osej
ch'a sfrando, a ras dij cop, drinta ij ramagi.
L'ànima a slarga j'ale e arpìa sò viagi
vèrs un leu 'd ciribebe e d'arch-an-cej.
Ma le stisse, an sla trassa dëscuvèrta,
fërbëllo come polpe 'd sent dilin
sla tastiera 'd n'armònica duvèrta.
E l'ànima, tra frange 'd ridolin,
vòla ant na stansa ch'as dirìa desèrta:
ma ant l'ombra ai rij na mùsica 'd basin.
Musicalbrandé Dicembre 1964
"Stabat Mater" an sla tomba dl'ùltim partisan alpin mòrt ant la guèra 'd liberassion
Stabat Mater Dolorosa Jixta Crucem...
Jacopone da Todi
Mare 'd partisan alpin.
Sla soa tomba tra ij sapin.
Përchè 't pose un tò basin?
Chièl l'é 'd crèja benedìa.
Santa Mare derelìa.
Còsa a peul-lo toa folìa?
Peul fasselo 'd toe carësse.
Peul conteje toe tristësse.
Peul laudelo 'd soe prodësse.
Peul ofrije ij nòst frisson.
Viv e mòrt an comunion.
Soma 'l còro 'd soa Passion.
*
Ij nòstr euj son sensa pior.
Frèid, ëd pera, nòst dolor.
La toa cros veul gnun-e fior.
Cros piantà tra l'èrba amèra.
Cros ëd giovo mòrt an guèra.
Cros che a cheurb tuta la tèra.
Mòrt su l'arma dël dover.
Con un gest ëd ràbia. Fier.
Fulminand l'ùltim stranger.
Mòrt tra j'ale dla Vitòria.
Mòrt basà 'n front da la Glòria.
Mòrt che 't vive ant nòstra Stòria.
Tò snagh bruza ant nòstre fiame.
Splend an tuti ij gich dle rame.
Canta andrinta 'l sen dle mame:
«Partisan l'é 'd rassa fòrta.
«Partisan va sensa scòrta.
«Partisan, pietà a l'é mòrta.
«Partisan veul gnun lament...».
L'Alp a l'é tò monument.
Tò cheur l'é una tòrcia a vent.
Ò cheur viv ëd nòstra gent!
Trè madrigaj a Salusse
Dle blësse
Salusse angiojà d'arch, t'ses na fiorera
ëd vej cristal ëd ròca bin sizlà
che as tenz ëd reusa ant ij tramont d'istà
e 'd pèrla ant le matin ëd primavera.
D'otonn e invèrn, it ses tuta an giojera
con le lèje andorà, ij bòsch argentà
ch'archinco toa colin-a ancastonà
ëd tór, castej e cà dl'età gueriera.
Da neuv sentùrie d'ani, 'l sol at guarda:
fortëssa e Cort bandìa dij tò Marchèis
drit e tajent parèj d'un'alabarda.
E le toe ciòche at canto un cant sospèis
- dal Dòm a l'Abassìa dë Stafarda -
tra una làuda e un rondò 'd trovié cortèis.
Dle Glòrie
Làuda ò rondò, toe ciòche a canto an glòria
- dal tò ross San Giovan fin-a a la Manta -
'd mòrt. sempre viv ant l'ària toa frissanta,
ch'an parlo con la vos ëd brons dla Stòria.
Génio 'd Bodòni che 'l papé andiamanta
'd caràter e 'd lambìs d'art ë-sculòria:
ògni sò feuj a l'é na cartaglòria
'd tute litre minià da na man santa.
Cheur ëd colomba, Péllico gentìl
ch'a scriv con ël sangh màire dle sue ven-e
- dël crocifiss fazèndëssne un-ë stil -
sò lìber ch'a l'é un fùlmin sle caden-e...
Ò Salusse stèilà 'd viòle d'avril
che 't seugno e 't canto ant le mie neuit seren-e!
Dle fije
Che 't seugno e 't canto mia canson d'amor
come 'l vent dël Monvìs canta an toe feuje
tant che un ragg d'lun-a a fà s-ciuplì le veuje
'd basin fringant sui làver d'jë sfojor.
Toa gioventù ch'as sent ël sangh a beuje
- parèj dël sangh goliard dij troubadours
ch'a të vnisìo argalé 'd Giòstre d'Amor -
l'ha un paradis ëd reuse an fior da cheuje.
L'ha un paradìs ëd damisele bionde
e brun-e e 'd plagi ambrà 'd pèrsi carné:
tesòr d'j'autin dle toe colin-e arionde
e sàiva dij penel 'd Maté Olivé.
Fiëtte 'd Salusse dle caviere a onde
ò arisse come l'èsse 'd tò parlé.
Pudèiva carëssè
con ij duvèt ëd j'ale vagabonde,
ant l'ùltim vòl d'anvìa, 'd mè pensé!
Musicalbrandé Giugno 1965
Crist paisan (Con titolo L'ampicà ne Ël Tòr N° 18 del 1946)
Musicalbrandé Settembre 1966
Cantada dël rodon
O my prophetic soul!
Shakespeare: Hamlet.
Mi ‘t veuj bin, o rusnent e vej rodon
che ‘t vire pase a val dël sàut ëd l’eva
për fé bogé con toa fatiga greva
la pera che a carcagna ‘l gran dl’amson.
L’hai scotate a ciovì për d’ure antere,
ghërgoté con la scuma an mes ai dent,
ant le sèire paisan-e sensa vent
quand j’era un cit con tante pen-e amere.
L’hai sentite tranfié sota la lun-a
tant che ‘l paìs a l’era an-nià ‘nt la seugn:
e mach ël giap d’un can vnisìa da leugn,
e, da avzin, ël naniné ‘d na cun-a.
Ti ‘t l’has cheujì le lacrime ‘d col cit
maladiss ëd romantica tristëssa:
t’l’has ciusionaje an sl’andi ‘d na carëssa
ij tò consèj che ant cheur a guèrna scrit.
L’hai amprendù da ti ch’a venta unisse
fòrt assamblà a lì assal ëd nòst travaj
e nen fërmesse e nen lassélo, mai,
për gnun-e anvije al mond, për gnun caprisse.
Tuti e doi l’oma avù ‘l midem destin:
ti ‘t vire ant l’onda për fé meule ‘l gran,
mi viro ‘l mond për guadagneme ‘l pan.
La vita a l’è la meula ‘d nòstr mulin.
E an pòver d’òr l’è andàit nòst seugn pì bel
ëd vëde a calé j’àmgej an sla Tèra:
l’òm a sfranda ant l’asur d’éliche ‘d guèra
ch’a strompo j’ale ai cherubin dël Cel…
‘T l’has la saviëssa ‘d Giòb, ti, vej rodon.
E quand të sclame che la Tèra a vira
e pì chila a fa ‘d vir pì l’òm delira,
të scoto con sagrin ma it dagh rason.
Mi l’hai vist tante gent e tante tère,
l’hai travërsà ‘d desert, navigà ‘d mar.
Dësgainà come ‘l sàber d’un corsar,
son mach sempre passè tra slussi ‘d guère.
D’ammassìdi e ‘d ravagi arbeuj la Stòria.
Ma, ancheuj, la Siensa antòssia aria e radis.
Caìn guida j’esèrcit dj’òm nemis.
E dël Crist va përdendse la memòria.
Da quand che ‘l fèr dla msòira e dël martel
l’è stàit fondù për j’arme dla conquista,
la rassa uman-a l’è dventà pì trista:
da mila Tor ‘d Babel a mnassa ‘l Cel.
E ti ‘t vire, ò rodon, sempre pì meuse
e la ruso a s’angrìngia tra ij tò dent:
fin-a al di che ‘t fërmras e che la gent
l’avrà pì nen ‘d farin-a d’andé a cheuse.
Col di, rodon, ch’a ven-a mai al mond.
Ma, se a vnirà, ij tò dent se sgureran
a mastié le sërvele dij tiran.
E ‘t beivras ant un gorgh, ëd sangh, profond…
***
Ò rodon che ‘t l’has vistme a cheuje ‘d more
ant l’alba dla mia vita arlongh al Taj,
spetme seren, ché, un di, ritornerai
a spòrzme da ‘n sla pianca për dëscore.
Mej andé mëssonand ëd ragg ëd sol
an sle rive ‘d nòst rì, vërde e fiorìe,
vaitand passé tra j’arbre e le gasìe
na testa bionda come un virassol.
A l’è motobin mej vive ‘sta vita
pistand gramon e buse ‘d nòst paìs
e fongand ij magon ant ij mojìs
për ch’as lo mangio ij babi an mes dla nita.
A l’è assè pì civil un cheur paisan,
corm dle canson dij baticheur dla Tèra,
che ‘l cheur, përgn ëd velen, dj’òmini ‘d guèra
ch’a sforno ‘d bombe an leu dë sforné ‘d pan..
Òh, lass-me un po’ sfoghé, mè vej cambrada,
lassa che strenza ij pugn contra ‘l maleur.
E peuj versme ant le ven-e la dosseur
dla rijada armoniosa ‘d toa cascada.
Mè vej rodon che ‘t fas viré ‘l mulin,
arcòrdme. E speme. It tornerai davzin.
Musicalbrandé Dicembre 1979
Ses Mistà 'd Natal
«Vigilia Nativitatis»
Chi sà përchè quand che Natal s'avzin-a
im sento vnì 'd frisson tëbbe 'd boneur
come se 'nt la pugnà 'd tèra 'd mè cheur
chërsèisso le radis 'd na stèila alpin-a?
Mëssa 'd mesaneuit
Sle candèile a j'é 'd reuse dësbandìe
ch'anciarmo 'l cit bërgé ch'a serv la Mëssa.
Smìo 'd manin-e ch'as deurbo a na carëssa,
smìo 'd dij reusa, le giòle benedìe.
«Gloria in Excelsis»
Ant la Neuit Santa che 'l Bambin l'é nà
minca 'l son d'una ciòca a s-ciòd na stèila
ch'a filtra an mes ai sign d'ògni parpèila
un ragg d'amor ant j'euj dl'umanità.
Epifanìa dij pastor
Preghè come ij pastor dle Madonìe
sgranand rosare fàit con òss d'olive.
Visché tra ij dij olian le Avemarìe
parèj dë spluve 'd làmpade votive.
Gelindo
Van ij Rè Magi a smon-e al Redentor
soe riche oferte d'òr, incens e mira.
Ma Gelindo a l'é vnuss-ne dnans a lor
portand sò agnel. E Gesù lo rimira.
Ël miraco dle viòle
Son sempre smiame asure le paròle
ch'as visco an recitand l'Ave Marìa.
Ma bësbiandje an montagna - òh, maravìa! -
da le fiòche a-i fiorisso 'd camp ë viòle.
Musicalbrandé Marzo 1980
Navëtte (Con titolo Osanna dle rondolin-e su 'l caval 'd brôns 4 1985)
Ad Aldo Daverio
Navëtte nèire 'd rondolin-e an vòl
tësso un'ordiura 'd fij ëd sol e 'd cel.
Sl'antlaragi dla tòpia a j'é un mantel
neuv-neuviss da fé anvìa al Gran Mogòl.
A l'han tëssulo lor, le rondolin-e,
con sò vaiven sul tle 'd rëmme vërzin-e.
Mi lo dëstendo an sl'èrba e fas n'inchin.
La Primavera a passa, ale ai piotin.
Musicalbrandé Dicembre 1980
Doi Nataj d'un mond sensa lus
Natal ëd guèra
(A Max Jacob)
Beat ij cit ch'a son nen nà
e coj ch'a nassran mai
su costa tèra d'òmini sarvaj
ch'a giuro sul vangel dla crudeltà.
Beati j'euj ch'a son restà
- lontan da tut ësgiaj
dla sempiterna rabìa dij mortaj -
ant un mond ideal sensa pecà.
Beate tute le masnà,
j'angelèt celestiaj,
che 'l batésim dël sangh a l'avran mai:
përchè a vivo ant ij seugn dj'annamorà
dont gnun Eròd alman dominerà.
Natal ëd pas (Altro titolo Àngej ëd fiòca)
(A Paul Claudel)
Còsa ch'a veulo j'àngej inossent
con j'ale spovrinà 'd fiòca d'argent
ch'a vòlo silensios
andrinta 'l cel nebios
d'invern?
Còsa ch'a veulo da cost mond danà
doa l'anarchìa as ciama libertà,
doa che l'ùltima fior
l'é avisca dël color
dl'Infern?
Àngej ch'a vòlo drinta 'l cel inmens
a fan casché sul mond la bon-a smens
ëd la fraternità
che forse arfiorirà
un di...
Un bel di che un Cit biond e con j'euj bleu
tornerà a nasse, ant lë splendor d'un reu,
ant la cun-a dël cheur
d'un pòpol travajeur
unì.
Pòpol dont l'òm sarà vnù così uman
da saresse un fil d'erba tra le man
come as sara un tesòr
ant n'arlichiare d'òr
mai vist.
E con na ciàira làcrima 'd bontà
ant l'ora dël tramont a l'ausserà
për ofrijlo a Nosgnor:
al Cit nà dal dolor
dl'òm trist...
Àuta 'nt la neuit ch'a l'ha peisà sul mond
na stèila a s-ciuplirà 'nt ël cel profond
anviscà da col fil
d'erba tënra, sutil,
cheujì
da un pòr gheu 'nginojà 'nt ij sorch sagnos
dël sangh ëd tanti mòrt pendù 'n sla cros
- fratej dël Crocifiss -
con j'euj ch'a guardo fiss
l'avnì.
'D col avnì 'd pas sarà la stèila. Fior
s-cioduva da na bàucia 'd gran. Amor
ëd tuti ij pelegrin
sui desert sensa fin
dël mond.
E l'òm ch'a l'avrà fala arnasse an cel
as sentirà tra ij dij mordù dal gel
sponté un rosare 'd gran
për deje un cheur ëd pan
al mond...
*
Còsa ch'a veulo j'àngej inossent
con j'ale spovrinà 'd fiòca d'argent
ch'a vòlo silensios
andrinta 'l cel nebios
d'invern?
Veulo dije a la pòvra umanità
che 'ntorn a le ruvin-e d'ògni cà,
je s-ciod për tuti ij cheur
un ragg vèrd ëd boneur
etèrn.
Musicalbrandé Giugno 1981
Romansa dle romanse dël sàut dla Bel'Àuda d'an cò dla Sagra 'd San Michel (In Romanzìe)
Musicalbrandé Settembre 1981
Lingere (In Romanzìe)
Musicalbrandé Dicembre 1981
Granda cantada dla Legion Strangera (In Romanzìe)
Musicalbrandé Giugno 1982
L'autar ëd pera (In Parnas piemontèis)
Musicalbrandé Settembre 1982
VIII sentenari fransescan «Cartaglòria 'd San Fransèsch dël desèrt» (Ne Ij faunèt)
Musicalbrandé Marzo 1986
Cantada 'd primavera për Carlo Baretti ant ël quarantèsim aniversari 'd soa mòrt
Son passà quarantani e a smija mach ier
che toa vos càuda - angiolivà 'd carësse
'd j'ale 'd mila colombe 'd toa Campagna -
cantava ij tò paisan rùid e sincer.,
laudava toe matòte archincà 'd blësse,
j'èrbo da fruta e j'èrbo dla cocagna...
Son quarantani che t'ëj ses pi nen,
ma 'l mond t'lo s-ciàire ancor dal cel seren.
Përchè ij tò euj son j'euj ëd tuti ij mòrt
e 'd tuti ij viv ëd la toa gent onesta.
Son d'euj che, ai ragg dël sol d'istà, s'andòro.
Luzo, 'd neuit, dla rozà ch'angëmma j'òrt.
E a spécio, ant ij lumin, le gale 'd festa
dël tò prim cansonié Salutme 'l Mòro!
Ò poeta che 't l'has eufrì ai quatr vent
la toa vos pura, e, al cel, j'euj trasparent.
Ti 't ses rëstà con noi, mej che da viv.
Ant ël rije dij rì 't sentoma a rije.
'D ciaucin pëpijo an toa parlada franca.
Drinta un pom ross cëziss tò cheur gioliv.
Toe rime a son dë spluve d'òr d'avije.
Sui giassé 'd j'Alp vòla toa Piuma bianca...
Ò cantor dël travaj e dël soris,
tò sangh a beuj ant ij garzeuj dle vis.
T'l'has consolà ij maleur, vantà 'l boneur
d'avèj le ven-e anradizà 'nt tèra
doa che ij tò seugn masnà j'ero fiorì.
Sla bëdra 'd j'iscariòt e dij bruteur,
che a l'han vendù la Pàtria an pas e an guèra,
con toa sàtira adreta it l'has colpì.
Sfèrsa 'd Brofferio an pugn, ti, 'd bòt an blan,
t'l'has ëdcò strivassà 'd gheube 'd rufian.
Any ël cheur dël Piemont vivrà tò nòm
lijà con l'armonios nòm ëd tò pare
arald ëd nòstra sena proletària.
Le toe stròfe 'd poeta galantòm,
sclin-e parèj ëd mùsiche 'd fanfare,
arson-o e arsoneran për sempre ant l'ària.
L'ària dij brich profumà 'd pèrsi an fior
che a l'ha viscà 'l tò prim basin d'amor.
*
Carlin Barèt, amis d'mia gioventù,
magìster ëd fuzëtte d'alegrìa,
arcòrdme, come mi t'arcòrdo ancora.
E con la gòj che un temp l'avìo godù,
da menestrej fedej 'd Santa Folìa,
fà che t'arvëda quand sonnrà mia ora.
Fà che peussa basete ij neu dle man
come un fratel ch'a torna da lontan.
Un tò fratel pi giovo. Un vagabond
an tèra, mar e cel. Un barabòt
dl'età d'òr dij poeta òmo d'onor...
I seve andavne tuti ant ël profond
dël misteri dla mòrt: Còsta, Pacòt,
Alban, Frusta, Daverio... e ti con lor.
Spetme, Barèt. Veuj che, ambrassandte, un di,
canto a doe vos le glòrie 'd tò Mondvì.
Musicalbrandé Giugno 1986
Mascarìe
Gnente
Gravè ant paròle 'd piomb la poesìa
për ij viv e për coj ch'a nasseran?
Òh, fadëssa! Rabèsch fàit da le mie man
son ven-e 'd feuje al vent ch'a-j pòrta via.
I lo sai pro: j'é 'd valentòm ch'a san
eterné 'd seugn batì 'd pera scurpìa.
Mi nò. Mi scrivo la mia poesìa
sla fiòca e për ël Sol che a la seurb pian.
E chi l'ha vist, l'ha vist. Fas gnun-e plente
se 'nsun l'ha mai fàit cas a mia scritura
nen sislà a feu su le Tàule dla Lege.
Àngel-fàun inimis dij sacrilege,
tavòta im sento frissoné 'd paura
a inventé un vers - un mond! - mi che son gnente.
La ciav
La ciav dël gnente a l'é na bela ciav
d'òr massis con l'anel orlà 'd brilant.
Ma për dovrela a venta fesse Sant:
a basta nen essi 'l pi brav dij brav.
Pen-a Sant, venta fesse navigant
e passé ij mar sla plancia d'una nav,
calé a l'ùltim dij pòrt doa - 'nt un antrav
ëd coral - j'é un porton tut ëd diamant.
La ciav l'é pro anfilà 'nt la saradura:
ma, come che 't la toche, un gran frisson
a 't gela 'l sangh... e ij pols bato 'd paura.
Che diàschne a-i sarà mai dlà 'd col porton?
Ël Paradis? L'Infèrn? La Neuit ëscura?
Ël Sant a deurb. Mi e ti, soma nen bon.
Musicalnrandé Settembre 1986
Dal «Liber dle patìce»
Silvana e 'l fàun
D'amblé, 'nt ël cheur dël bòsch dij castagné,
l'é vnume dnans: an braje da fiolin,
la testa d'ariss d'òr lià da un bindlin
turchin come ij sò euj, doi frèsch violé.
«Bondì...». «Bondì!». Soma setasse avsin.
Talment avsin da sent-je fërfojé,
sota soa camisin-a 'd macramé,
ij sen. Ma a j'ero 'd sen ò 'd ni d'oslin?
Tòst l'hai sniciàine un càud dal decolté.
Chila a l'ha sgimbà un sàut për ëscapé.
Ma, al vòl, mi l'hai grinfala për ij pé...
Lassandme an man soe braje da fiolin
con gambe e ciape an ària e un rije sclin,
a l'ha pià feu 'nt ël reu dij mè basin.
Bërgeròta e partisan
Chila a l'avîa paura dij basin
pi assé dij mòrs dël diao dij p* forcù
ch'ai mostrava la lenga tra ij sambù
quand tocava ant ël bòsch vache e bocin.
Chila a l'avîa 'l nasin arvirà an su,
la boca avisca d'un garofolin
e j'euj sburdì: pien dij rfless vërdzin
ëd doi smerald su doi riondin dë vlù.
E a l'avîa paura dij basin.
Ma un di, 'nt le fèils, l'ha dësslà un partisan
che - 'l cheur squarsà, un rissolin biond an man -
a meurïa bësbiand un nòm ëd fija.
E chila, a col pòver fieul an agonìa,
a l'han smonù, an piorand, sò prim basin.
Musicalbrandé Giugno 1987
Dèa con arpa eòlia (Con titolo Stàtua vita ne Ij Brandé N° 92 del 1950)
Musicalbrandé Marzo 1990
1940 / Càos / 1990
«Totentanz»
Ànima, còsa fasto ansugnachìa
tant che fòra la buria a fà ravagi
e cros e tombe a mòrdo 'l païsagi
desolà ch'at circonda, ànima mia?
La Mòrt dantorn al mond a fà 'l gran viagi
e a svanta 'd zora 'd noi la soa faussija.
L'umanità drinta 'l sò sangh a nija.
La miseria e la guèra a fan ravagi.
Mèntre la tèra arbeuj, ànima mia,
sota na pieuva 'd feu ch'a la sprofonda,
ti strenzme al cheur la toa caviera bionda.
Ò seure con j'euj bleu dla Poesìa,
vers un'alba 'd boneur fame ti scòrta:
circondme dij tò brass, ànima fòrta!
Paris, 1940
Le paròle
Paròle, vërminé giàun ëd ragnà
che sui làver ëd l'òm bolìche e sgate
e 'd tèile grise tut ël mond i coate
filand fij ëd saliva anvelenà.
Paròle 'd seugn për ànime 'd buvate.
Paròle afrije 'd mare disperà.
Parolasse 'd disprese e 'd crudeltà.
Bestëmie vërde-nisse 'd boche mate.
An costa trista Babilònia an guèra
'ndoa nòst sërvel, ora për ora, a nija
andrinta ai gorgh ëd sangh ëd la folìa,
beat ij mòrt bin antamà sot-tèra
che, 'nt la soa neuit, almen l'han ël boneur
'd nen sente le ragnà ch'a-j mòrdo 'l cheur.
Roma, 1990
Paròle è l'ultima poesia che mi risulta composta da Luigi Olivero, salvo il rifacimento di Encantadora del 1992 e la revisione generale dell'Aereopoema che risale alla fine del 1994.
Roma andalusa è la prima opera poetica autonoma pubblicata da Luigi Olivero. Precedentemente era stata stampata, nel 1942, una raccolta di poesie Sent poesìe dalla Casa Editrice La Sorgente di Milano, probabilmente andata completamente incenerita, pronta alla distribuzione, da un bombardamento su Milano, da parte della R.A.F., nel febbraio del 1943.
Roma andalusa è stata stampata in 1.200 copie, tutte numerate, da parte dell'editore Stefano Calandri di Moretta CN che tiene a sottolineare a proposito dell'opera: Stampà an Piemont.
Riporto di seguito tutte le poesie, nell'ordine dell'indice della raccolta, anche se alcune già presenti in altre sezioni, per mantenere l'unitarietà dell'opera. Riproduco anche buona parte dell'apparato iconografico predisposto dall'incisore, scultore Giuseppe Macrì.
Tàide imperial dël mond
Tàide imperial dël mond, Roma. Toe blësse
maestose a confondo la mia ment.
Ma a 'm parlo al cheur, pi che i tò monument,
le fontan-e e i giardin pien ëd carësse
che të specie ant ël creus ëd j'euj lusent
niss ëd superbia e azur ëd sentiment.
Piassa de Spagna
Piassa dë Spagna
rossa e giàuna al tramont
con le sinch palme vërde
am fond.
Piassa dë Spagna
seren-a come na cun-a
sóta i ventàj duvert
dle sinch fije dël desert
argentà da la lun-a.
Piassa dë Spagna
ant l'alba roman-a con an mes la fontan-a
dal Bernini scurpija:
la fontan-a
ch'a smija
la greuja creusa d'una granda cuchija
cogià
che as colora e at colora
di rifless ëd madreperla irisà
sóta la reusa dël sol
pen-a nà.
Piassa dë Spagna
a mesdì.
Salon inmens d'un cardinal
con le paramanture dë vlu ross oriental.
Salon
splendrient
duvert a la fòrsa corsara di vent
ch'a intro dal veuid d'un portal
inmaginà
spalancà
sla seuja dla scalinada
dla Trinità de' Mònti:
la scalinada
- bianca larga infinija -
batija
për un'Invincibil Armada
ëd Cavalier Crosià
- con piume bleuve an testa e 'd piche 'd fer armà -
pronta a dé la scalada
al sol trionfal;
pronta - al prim signal
musical
ëd bataja -
a criveleje la testa, frangià d'un reu 'd barba giaja,
al gran Sultan
Maometan.
La testa dël Turch maestos.
La testa dël Vej silensios
che - fassà
d'un turbant ë-scarlat ëd rubin tempestà -
a sta
con la soa facia borenfia, anvisca 'd rabia gueriera,
fërma:
contra lë sfond cilest ëd l'inmensa bandiera
d'un cel ëd seda slargà
su la bianca cristian-a sità.
Piassa dë Spagna,
me cheur
a bat ëd bonheur
sóta a toe palm a ventàj:
sinch, come i dij d'una man,
sinch dij vegetaj
ch'a san
carëssé pian
me cheur uman.
Me cheur che fin-a a ier a meuria
ëd nostalgìa
për un paìs lontan
godù sufèrt adorà
parèj dël còrp maravijos d'una fija
- vist,
ant una neuit ëd guèra,
abandonà su la tèra -
con le man e la testa strompà.
Piassa dë Spagna d'istà.
Tuta sbrincià
ëd sangh doss come 'l sangh dla ferija
d'un pom granà
s-ciapà
con la scòrza giàuna ch'as tòrz e ch'a brusa
sóta la grinfia 'd brasa del Sol Lion ch'a la strusa.
Piassa dë Spagna d'istà.
Soris d'una boca 'd fumela andalusa
basà!
Primavera, 1940
Seira al Pincio
Paradis ancantà 'd òmini 'd pera
ch'a vijo, anlineà, sla seugno d'ij pin
e a scoto ant l'ombra sfurniolé i basin
ant i tramont fronzì d'aria legera.
Drinta un cel ëd diamant, granda e severa,
Roma a së specia come ant sò destin.
Ma ven-o a ti, da tuti i tò scalin,
Pincio, j'amor dla gioventù sincera.
La sità 'd perla a nija 'nt l'ora sombra:
le soe cùpole a smìo gole 'd pèsscan
ch'a bochijo, 'nt la neuit bleuva, lontan.
Ma ti, Pincio, vlutà 'd carësse d'ombra,
ti 't dëstache le stèile con ëd man
bagnà 'd seren-a, 'd lun-a, 'd pior uman.
Giugn, 1941
La fontan-a 'd Villa Medici
Fontana 'd Villa Medici che al cel
të s-ciode un liri d'aqua trasparenta:
ël liri dël tò spricc ch'a së scarpenta
e as tòrz, ambrass al vent, come në stel.
Fontan-a 'd forma arionda che, inossenta,
të sgiajisse al gatij 'd n'ala d'osel
e 't rije 'd gòi al cit basin d'amel
ch'a t'argala n'avija splendrienta.
Ti 't ses, al sol, na sieta sislà d'òr,
da mira al gran palass: dnanss ai decòr
dle colòne ch'a reso 'l sò portal.
E 't guarde da lontan grimpé 'l caval
ch'a guida la quadriga dla Vitòria
su l'Autar ëd la Patria, bianch ëd glòria.
Luj, 1941
Ël bust ëd Brofferio a la casin-a Valadier
Drit su 'n modion ëd travërtin roman.
Brofferio, tò bust càndi a s'antërtaja
ant la neuit anvlupà tra la ramaja
doa filtro j'aragn d'òr d'un ciàir lontan.
L'aria at carëssa an front come la man,
con ij dii reusa, 'd na faja boscaja:
ma ti 't chin-a a scoté na vos sarvaja
che, 'nt ël silensi, a mòrd tò cheur uman.
E mi vëdo - j'euj nèir su ti slargà -
sfiamé dai mùscoj dla toa dura cera
na vampà 'd ràbia, piemontèisa, fiera.
Profum ëd fomna. Mùsica legera.
Tedesch ch'a brindo su 'n pogieul ëd pera...
Në slussi 'd sangh ant ël gran cel vlutà.
Agost, 1941
Fontan-a dël Mosé
J'é 'n passròt ch'as bagna 'nt la fontan-a
pròpe avsin a lë spricc ch'a manda al cel
una pieuva 'd perlin-e d'arcancel
ch'a fa un pissèt d'antorn a la fontan-a.
Ël vèrd ëd j'èrbo a stira coma un vel
sorgëtta 'd mus-c su l'ora meridian-a.
An una nicia 'd lësche a j'é na ran-a
ch'a guarda, fërma, 'l sagojé dl'osel.
Ma d'improvis, na testa rissolin-a
a seurt trames le feuje dël boschèt
e as sent lë s-cionf leger d'un ë-s-cioplèt.
Ël passarìc a vòla 'nt l'aria fin-a.
La ran-a as tonfa 'nt l'eva. E, randa a 'n pin,
un faunèt biond a rij con trè dentin.
Avril, 1942
Viale delle magnolie
Coma balo i levròt al ciair ëd lun-a
ant ij bòsch violazur le sèire 'd magg,
ij mè seugn - amorin vestì da pagg -
stasèira a balo, an rond, bal ëd fortun-a.
Cavèj d'òr dla Madòna, a filtro, ij ragg,
tra le reuse ch'as baso al vent ch'ai cun-a
mentre ant l'ombra a penten-a, Nòna Lun-a,
ij cavèj biond ëd la Madona 'd magg.
E mè cheur a l'é càud ëd gòi nossenta,
foricc parèj d'un ë-schërieul novel
ch'a sàuta an s'na nosera sota 'l cel.
Ma, giù da na magnòlia splendrienta,
dontré stisse 'd rosà casco an sle fior...
Forse na stèila a piora 'd mal d'amor.
Magg, 1942
Fontan-e 'd Villa Bòrghese
O' faunèt ch'i vë spòrse an sle fontan-e
a sbrincé le nereidi patanue:
le nereidi dle coe 'd pès torzùe
e con i sen ch'a spompo 'd veuje uman-e.
O' bei sarvan che, ant s'j'erbe molanciùe,
v'argrigne për vaité i sàut ëd le ran-e:
e son-e, ant vòstra fluta, arie pagan-e
gonfiand ëd gòi le pansse bëdrassùe.
O' triton vèrd che 'mbranche con le man
i fianch ëd le siren-e eui-ëd-giusmin
për anfileje al còl perle 'd basin.
O' maravìa 'd cóst mè seugn pagan:
podèj cangeme ant un bel cit latin
e cavalché ìn sla gheuba d'un delfin!
Agost, 1941
Lago dei cigni
Anguille 'd rifless d'òr ant j'eve scure
a sghijo a frijo 'd gòi sota la lun-a
e na barca an caden-e, bianca, as cun-a
su l'onda ch'a bat pian tra le vërdure.
Le statue a vijo drite an sle bordure
romàntiche dël lagh an-nebià 'd lun-a.
Ant ël silensi, n'arsigneul a sgrun-a
sò rosare d'amor ëd pèrle azure.
Tra le colòne d'un tempièt latin
che drinta j'aque a specia ij marm lusent
a j'é na faja bionda an vesta 'd lin.
Chi ch'a speta, ant la neuit, col liri al vent?
Un cign a passa, a sfiora ij scalin.
Chila a splend, nùa, 'd zora un let d'argent.
Agost, 1941
Ricòrd ëd Lilì Boneur
Veuj ricordete, bela fransèisin-a
vestija 'd ross e 'd giàun come na fior,
che 't ses passà 'nt mia vita 'd sugnador
bionda e svicia parèj 'd na canarin-a.
Veuj ricordeme la paròla "amour"
che t'ëm disije pian con na vosin-a
flautà come un sospir ëd madonin-a
con 'n "erre", an fond, ëd tórtola an calor.
Veuj ricordete ant costa sèira 'd vent
tuta anvlupà 'nt le agucie d'òr dij pin
ëd costa istà roman-a 'd San Martin:
ant un vial ch'am ricòrda 'l vial d'argent
doa, 'nt un tramont ëd vent e 'd cel vërzin,
t'has dame 'l prim bombon dij tò basin.
November, 1942
Giornà d'otonn roman
Bioda giornà d'otonn, tëbia e gentila,
che 't dëstache dai fianch feuja për feuja
parèj 'd na bela fiëtta ch'as dëspeuja
dnanss a la fnestra 'nt una neuit tranquila.
Giornà che 't seugne con j'eui fiss ëd neuja
ma ch'a të sponta an sen n'anvìa sutila
quand che, al tramont, j'é na stèila ch'a fila
travèrs al cel - e 'l tò cheur as dësfeuja.
Da Villa Sciarra ai pé 'd Villa Madama
ël sol a l'ha basà, pian, ògni rama
prima 'd cogiela an brass a la natura.
E tuta Roma a l'é parèj 'd na mama
ch'a l'ha dàit a la lus na creatura
e ades a deurm sudà: rijenta e pura.
Stèmber, 1942
La scala dël sol
Et incontanente fo aperto lo celo et molto splendore
discese sopre esso, et Octabiano vide in celo una virgine
coronato molto bellidissima sopra una altare molto bella,
et tenea in brachio uno infante. Et Octabiano senne deo
molta mirabilia, et odìo una voce così dicenno: Questa
ene l'altare de lo filio de Dio.
MIRACOLE DE ROMA
"E 'ntorn al sol a j'era un grand anel
tut d'òr, e, drinta l'anel d'òr, a j'era
la Sibilia dij Seugn con na càviera
sèt vòlte pi andorà dël sol an cel
e un Cit an brass pi che na stèila bel".
Na bërgamin-a, dël color dla pera
giaunissa d'una veja aquasantera,
sla vision d'Otavian a squarsa 'l vel.
E a conta che l'Imperator cristian
l'ha fàit batì n'autàr an sla colin-a
dl'Aracoeli e rampé na scala ardija.
La scala ch'a më slansa 'l cheur pagan
ant ël sol: a sërché la Madonin-a
ch'a speta 'l frèid autàr dl'ànima mia.
Avril, 1943
Le ciòche ‘d Roma
Al poeta Aldo Daverio
T’ij sente le vos ëd le ciòche roman-e
ch’a prego, ch’a pioro, ch’a rijo,
ch’a taso e a s’arpijo
pi s-clin-e
davsin-e
pi pian-e
lontan-e?
Ant l’ora
‘d mesdì ch’as colora
dël nimb andorà ch’a circonda la testa
‘d j’àngei nossent
e tuta una festa
‘d bianche colombe as na vòla
ant ël cel macià ‘d viòla
su j’ale dël vent,
su tute le pòrte
a bato nonsiand ël mesdì come ‘d man
ch’a spòrzo, giunzùe, la reusa dël pan.
Ant l’ora sèiran-a
quand che tuta la pian-a
immensa dl’immensa sità
a l’é un mar pontinà
dë stèilin-e
ch’a bruso ant la conca vlutà
dle tërsent mila cà
sprofondà
(parej ëd cuchije marin-e)
ai pé dle sèt bleuve colin-e,
le vos ëd le ciòche a frisson-o
a zonzon-o
a bësbijo
a s’anlijo
come ‘d tòrtole garve an amor
‘d zora ij bòrd d’una vasca
ant un òrt corm ëd fior.
Ma a la matin,
ant la primalba,
quand che ‘l sol a l’é un sèrcc ëd rubin
ch’a bërlus an sla valba
nen deserta
ma viva e duverta
ma ciaira e seren-a
(parej d’un gran lagh an pien-a
ch’a res na parada
‘d tërsent mila nav ancorà
con pont, siminiere, erbo, oblò ‘mbandierà)
dla sità,
anlora le vos ëd le ciòche roman-e
a son càude, a son tante,
a son sante.
E ti, cheur, i t’ancante
a scoteje.
E ti, ànima, it piore
a tocheje.
Përchè ant tut le ore
le vos ëd le ciòche roman-e
at carësso ‘d bontà
ma, a l’alba, a të stiro an sle rùpie dla front
ël Sign luminos
ëd la Cros
fàit ant l’aria da un vòle
ancrosià
d’ parpajòle
argentà
ch’a ven-o a portete, bësbiand, ël messagi d’amor
ëd le reuse d’ Nosgnor:
ëd le reuse dël cel ch’a fiorisso a milion
- dë ‘d la da le pian-e, dal mar e dal mont -
ant ij giardin profumà dl’orizont.
E le vos dle campan-e
roman-e
at visco un miraco ant ël cheur
ch’at dà la speransa, la fiusa, ‘l boneur.
T’ij sente le vos ëd le ciòche roman-e
ch’a prego, ch’a pioro, ch’a rijo,
ch’a taso e a s’arpijo
pi s-clin-e
davsin-e
pi pian-e
lontan-e?
Scotije, ò fratel piemontèis.
E prega e canta con mi
- con ij doi brass dëstèis
vèrs l’azur infinì -
për ch’a riva
a Nosgnor
la fiama ‘d tò cheur
ch’a brusa d’amor
për cost paìs ëd boneur
che ti ‘t veule ch’a viva:
che ti ‘t veule ch’a viva
përchè l’é fieul dla toa fòrza,
përchè l’é miola ed toa scòrza,
përchè l’é sangh
dël tò sangh,
përchè l’é la fior
benedìa
dël tò dolor.
Ò piemontèis,
crija
crija
crija
fòrt ël tò amor
sle vos matinere dle ciòche d' Nosgnor
Pasqua, 1942
'l caval 'd brôns - Poesie di Luigi Olivero dopo la ripresa delle pubblicazioni.
1959 Dal supplemento Carnevale di Torino 1959
Dòm ëd Milan sôta la fiòca
Su 'n giassé 'd gùlie e anmantà 'd fiòch s'armlin
toa Madonin-a a splend ant ël cel gris,
Dòm ëd Milan: cancel dël Paradis,
leturìl dël missàl ëd l'Euj Divin.
A Bèrgamo
E a sò poeta Giacinto Gambirasio
Fija 'd Maria Magior e dël Ducà,
Bèrgamo càuda come un sen dë sposa,
t'ëm piase për la grassia prosperosa
dle toe lèje, 'd toe piasse e 'd toe contrà
fiorije d'euj dë «s-cète» an-namorà.
Euj surtì da le tèile 'd Palma 'l Vej:
ël pitor dle toe dòne 'd lait e bur
con ëd fàcie vlutà 'd pèrsi madur
chin-e a guardé 'l Cit bel tra ij cit pi bej
ant na festa d'ariss e un vol d'osej.
Bèrgamo, da 'n sla Ràca, ant ël mesdì,
it tiro mè cheur ross come un papàver:
mè cheur ch'a friza 'd gòi sfiorandte ij làver
parèj d'un biceròt ëd vin - spartì
da mè Giandoja con ël tò Giopì.
Brìndes dël vej Carlevé
Ànima e cheur
- Giacomëtta e Giandoja -
a bèivo a la doja
dël mè boneur.
Ànima e cheur.
Pen-e e soris
- 'd zora 'l bal dla Speransa -
dësgiro la dansa
sota 'l cel gris.
Pen-e e soris.
Mùsiche 'd vers
- bindej bleu d'armonìe -
anvlupo 'd malìe
tut l'univers.
Mùsiche 'd vers.
Fiòca d'argent
- sìpria fin-a dle stèile -
su le mie parpèile
spatara 'l vent.
Fiòca d'argent.
Vërtigo 'd fior
andeurmo 'd carësse
mie giàune tristësse
viosche 'd dolor.
Vërtigo 'd fior.
Rondò 'd basin,
rigodon ëd busije,
corente d'anvije
friso ant ël vin.
Rondò 'd basin.
Ànima e cheur
fòj d'amor a s'ambrasso
e a bruso 'l pajasso
nèir dël maleur.
Viva 'l boneur!
'l caval 'd brôns Gennaio 1961
Legenda dla stèila alpin-a
«Se còla stèila a l’ha guidà ij Re Mage
a la cabana dël Gesù Bambin,
l’oma mach da seguì ij sò ragg divin
e troveroma ‘l Cit. Alèrte, an viage!»
dontrè guerier d’Eròd son disse anfin.
E a l’han spronà ij cavaj, sanglan dë strage.
Ma la stèila filanta sul paisage
l’ha sentuje e piorà sul sò destin:
«Nosgnor, se tut mè ragg a l’è na ponta
dë spà ‘n sla testa ‘d toa Creaturin-a,
fa che i më sfriza ‘d nans che l’alba a sponta…»
Në s-ciòp immens. E mila e na stèilin-a,
cascand sui mont, l’han fàit una traponta
‘d fior càndie… A l’era nà la stèila alpin-a.
'l caval 'd brôns Novembre 1962
Cantada dla sità 'd Fossan
Pudèissa essi un armita medieval
për scrive la toa làuda d'òr, Fossan,
miniand l'elèison rossa dl'inissial
sla bërgamin-a dësrolà an sël pian
dël leturìl a tèit ëd buss d'avije.
Piuma d'òca. E na reusa ant l'àutra man.
Pudèissa scrive tut lòn che t'ëm dije
con la vos greva dël tò campanon
ch'am pòrta ai laberint vlutà 'd orije
l'eco lontan-a 'd veje procession
e 'd frà ch'a van a dë studios ch'a torno
tra ij soldà 'd fèr a guàrdia dij bastion.
Ëd cant goliard e 'd tropié ch'a tamborno
travèrs ai temp, dal sécol dlë Stil Neuv,
t'ëm parle: al bruì 'd j'arbre ch'a scontorno
tut ël platò 'd tò brich ch'a smija un cheuv
ëd gran, sul colm d'un chèr, ch'a rij al sol
con na galin-a bianca ch'ai fà l'euv.
Tò Castel, vist da leugn, l'é un virassol
ch'adòcia tò cioché, àut ant l'azur,
come un pom ross ch'a vira an sël picól.
Ma l'Arch? L'é un reu ch'a sfiama ant ël cel pur
toe virtù 'd religion, d'arme e 'd sapiensa.
Fossan luisan, nà 'nt un fossal ë-scur!
Dan! La toa ciòca a ciama a penitensa.
Don! Tò canon a ciama a l'obediensa.
Din! Tò ciochin a ciama a conossensa.
E tute e trè toe vos passo ant l'azur
dla sità granda predicand passiensa
a l'òm ch'a veul sò mond fòrt e sicur.
Parèj, l'òm ëd Fossan a l'ha fàit sensa,
për eut sécoj, dle gàbole strangere:
e 'l boneur l'ha trovalo ant soa cossiensa.
*
Flip d'Abaja a l'ha fàit quat tór ëd pere
e Testa 'd Fèr a l'é sarasse andrinta:
ma 'l fossanèis a l'ha anventà Trè Fere
për félo seurte fòra da la cinta.
E Testa 'd Fèr a l'é surtissne a magg.
L'é mach tornà quand a l'han dàila vinta:
con la Cros ëd Savòja avisca 'd ragg
dël sangh ëd la Vitòria 'd San Quintin;
con la soa spà portà a Fossan da un pagg
al pass dël son dle trombe e s'un cussin.
Ma le Trè Fere a son rëstà l'istess:
e, a la prima, òm e dòna as bèico bin;
a la sconda, as papiòto e as coro apress;
a la tèrsa, as raviòto an sël pajon.
E a l'é për lòn che 'l mond a dura ampess.
E a l'é per lòn che a canta la canson
che le fije 'd Fossan son 'd gamba lesta
e che ij fieuj son ëd mas-cc dël corpèt bon...
*
Ò Fossan, ël tò magg a l'é na festa
ch'a s'andòra dël sol ëd tò travaj:
toe àuto ancoronà 'd vàlvole an testa
bato ij piston sul tròt dij tò cavaj.
E tò San Giovenal, an mantel bianch,
a seurt dal Dòm a benedite. E ij gaj
a canto ross, lontan, da sota ij branch
ëd Servere ch'a drissa an cel soa tor
tant da s-ciairé Cussan ch'ai mostra ij fianch
dël Santuare bëgeujà 'd color...
Cheur ëd Fossan, farchèt d'ala sicura,
cala dai tò rampàr sla pian-a an fior,
tëmpra tò bèch ant l'onda arvìa dla Stura,
peuj sfranda an front al Sol e scriv con fòrsa
tò bel nòm për ch'a splenda a për ch'a dura.
Già grinfa 'd pëscador - fongà 'nt la scòrsa
dij rem dël Tenp tra gorgh e slussi 'd bùria -
ancheuj doe fior, Fossan, rez an toa mòrsa:
stèila alpin-a 'd Piemont, reusa 'd Ligùria!
'l caval 'd brôns Novembre 1963
Madrigal dle fije ‘d mè paìs
LE fije ‘d mè paìs son tute bele.
A rijo come j’onde tra doe rive.
L’han i cavèj ch’a odoro ‘d ramulive.
Sò sangh a l’è un vin d’uve moscatele.
Le fije ‘d mè paìs son tute bele.
Magara ij sò dilin san gnanca a scrive
ma, s’at carësso an front, at fan arvive.
E j’euj? Bleu ‘d j’Alp, ël bleu dle gensianele.
Le fije ‘d mè paìs son tute bele.
L’han nen studià la musica e ‘l latin:
ma ai camp a canto e an cesa a diso ‘l bin.
Mi l’hai mai vist al mond ëd fìe pi bele.
Spose d’Alpin, d’alpin a saran mame.
Se ‘l sol a splend, son lor ch’ai dàn le fiame
'l caval 'd brôns Agosto 1964
"Vana passio"
A l'é bon da capì che mòrt ch'i sia
l'aventura 'd mia carn sarà furnìa
e 'd j'amor e ij dolor ëd la mia vita
ai resterà... men che na pugnà 'd nita.
A l'é bon da capì che l'hai cantà,
mach për mia gòi, al sol ò al cel stèilà
e che quand durmirai a brass consèrt
diran: «Soa vos ciamava ant ël desèrt».
A l'é bon da capì che, gnanca an seugn,
gnun am arcorderà quand sarai leugn:
quand che mè nòm l'avrà portasslo 'l vent
andoa tut a l'é un gnente trasparent.
A l'é bon da capì... Ma fin ch'am resta
ant ël cheur un frisson ëd deul ò 'd festa
për la spin-a ò la feuja 'd na rosin-a
(ongia ò polpa dël dil d'una manin-a)
a l'é bon da capì che canterai
tant për canté, com se murièissa mai:
come se 'l mond a fussa tut ant mi
e da cost mond duvèissa mai sparì.
'l caval 'd brôns Gennaio 1965
Doe feuje 'd làur për Pinin Pacòt
Il poeta non ha altra effige che quella dei suoi versi.
Giovanni Pascoli
Ritrat
Un robi Cardinal rabelesian
surtì da un quàder dël Sinchsent haudios.
Front larga e anluminà 'd pensé radios.
Në shuard, daré j'ociaj, ch'a vèd lontan:
ch'a s-ciàira svolastré 'nt nòst cel nebios
j'«Arsivòli» andorà 'd sol astesan
che chièl ambranca con bel gest paisan
sarandje ant un rondel maravijos.
Tuti ij pilon ch'a signo le «Crosiere»
a pòrto tra le grije 'd j'autarin
le fior dle soe cantade matinere.
E ij sò vèrs martlinà 'nt l'òr ëd zëchin
a son anej ëd seugn, grafe legere,
ch'a lijo la «Soeransa ai sò basin.
1938
Elegìa
It l'avïe cantà 'l Natal dij Mòrt
s-ciairàndte, cit, con tò Papà e toa Mama
ai temp lontan che ant ël revèr 'd na fiama
spartije unì 'l pan bianch ëd vòst confòrt.
E ant ël mèis ë l'Advent, quand tut arciama
a sugné ij seugn masnà j'òmini fòrt,
sinch ani dòp, un vent ëd malasòrt
a l'ha cissate ant cheur soa frèida lama.
Ò Pinin crocifiss dai ragg dle stèile
ch'a l'avijo guidate a ofrì 'l tesòr
dle toe làude al Bambin dij cavjìn d'òr...
Con ij dii ëd toa Mama an sle parpèile.
deurm, ò poeta. Tò Natal votiv
at rend ai Mòrt lassandte al cheur dij viv.
Natal 1964
'l caval 'd brôns Aprile 1965
Siminere
Stàtue avische dle cese dël travaj,
siminere che fume drite al cel
con ant le ven-e ij bate dël martel
e drinta 'l cheur j'arbomb ëd tron dël maj.
Vòstra fuméria, quand ël temp l'é bel,
sospira al sol n'incens ëd seugn claustraj:
ma, se a fa brut, ëd Sante medievaj
svanto 'd caviere dij rifless d'assel.
Siminere che lòte con i vent,
con la pieuva, la fiòca e la tempesta,
sfidand la ràbia 'd tuti j'element;
veje an sal nèir ò giovo an bianca vesta,
respire 'd vita e seve 'd monument.
Madòne dij sudor dla gent onesta.
'l caval 'd brôns Agosto 1966
Euj ëd sirenëtta
Se un colomb con jeujin ëd mobliepà
da una tòr rimirèissa ij tò euj pur
ai chërderïa doi laghèt azur
con d'amatiste ij fond ambrilantà.
E sia ch'at luzo an s'j'arch dij sign ë-scur
la lun-a, 'l sol ò l'arc-an-cel smaltà
j'euj at rijo e a të splendo: j'euj stèilà
ch'a fan ë-s-ciuplì ij mè 'd quàrz nèir e dur.
Euj gorgh ëd liri 'd mar doa mie fatësse
- scontornà 'd braza ant j'ore an feu dl'amor -
as tonfo e a nijo ant j'onde dle toe blësse.
E mia ànima a sèrca ant còj splendor
la sorgiss dij mè seugn e 'd toe carësse:
ël tesòr misterios ëd nòstr amor.
'l caval 'd brôns Maggio 1967
'l caval 'd brôns Giugno 1967
Con titolo Trè piume d'àquila
A un vej alpin (Versione differente nella raccolta Noi soma Alpin di
Calisto Ghibaudo)
La barba a rùzia la toa fàcia brun-a
creuzà dal temp ant la toa scòrza uman-a,
ò vej alpin che ant una neuit lontan-a
të viave, armà, 'n s'na sima bianca 'd lun-a.
Vorìo già smiete quand che j'ero ant cun-a,
ò fieul dël vent e dl'àquila sovran-a,
përchè ant la ròca dla virtù nostran-a
it sugnavo scurpì da la Fortun-a.
Përchè tò cheur a l'era e a l'é d'assel:
dl'assel forgià 'nt ël reu dla nòstra Stòria,
tëmprà da le tempeste dël nòst cel.
Ò vej gorègn, al mond sensa memòria
sbat-je an sla ghigna lòfia tò capel
ch'a rez na piuma 'd j'ale dla toa Glòria.
La guida polar (Già inserita ne Ij Brandé N° 151 del 1952)
Un vej dru come 'l bion d'un castagné,
ant l'orije ij pèil càndi dl'articiòch,
bat ël fornlèt dla pipa contra un ròch
'd nans al Mont Bianch. E am dis ch'a peul s-ciairé
- or ch'a l'é borgno - tuti ij dì 'l miragi
dla neuit polar. E 'l Duca. E sò gran viagi.
Lagh
Ël lagh a l'é un O bleu bordà 'd sapin.
Un euj ch'a fissa 'l cel da 'n sla montagna.
E ant ël tramont, quand l'orizont a sagna,
a spècia l'àquila.
L'àquila che, virand an sël Cervin,
modela ant l'ària un gran capel da alpin.
'l caval 'd brôns Settembre 1967
Con titolo Quat reverìe dl'istà paisan-a le poesie:
Pan-e 'd mélia
Dë stisse d'òr më sprìcio ant l'angassin
ëd j'euj ch'a më s-ciuplìsso dë sbarbàj
mirand le pan-e 'd mélia, al cant dij gaj,
ant l'èira dle cassin-e a la matin.
Che maravîa 'd nüanse d'òr mat, giaj,
oranz e reusa, ross e gialdolin,
a fan ij chich dle pan-e antlà davsin,
penduve për le mape tra doi paj.
Stenduve an cóbie bin samblà, 'ntërsije,
su larghe scale 'd pèrtie a ghisa 'd tlé
che al sol a smîo 'd ciovende 'd feu: satije.
D'cò 'n sle faciade, fin-a ai colombé...
Ma, tut cost òr, l'é 'd mélie ò 'd tërse 'd fije
ch'a scapo 'd nans al diao dij mè pensé?
Le siale (Già proposta in Musicalbrandé, Giugno 1962)
Mùsiche 'd silensi (Già proposta in Musicalbrandé, Marzo 1963 con titolo
Concertin an òr e azur)
Sota j'euj d'òr (Già proposta in Musicalbrandé Giugno, 1962)
'l caval 'd brôns Ottobre 1967
Trè elegìe për un amor svanì 'nt le nébie d'otonn
"Herma bífrons"
Non sine áltera...
Ghìspera, it ses, parèj 'd na man ëd mòra_
con ël d'zor nèir e con la palma reusa.
Splend una dàlìa, an ti, frësca e rijeusa,
ma una spà dësgainà 't mostre da fòra.
T'ses agherlëtta come una nissòra
e brusca come una grïòta beusa.
T'ses ëd la lun-a una fija reveusa,
ma tò pare a l'é 'l sol che 'd feu a t'andora.
Bruzo, an ti, la gramìssia e la bontà
dij tò doi àngej - dël mal e dël bin -
dont un mè sgrinfa 'l cheur, l'àutr am carëssa.
T'ëm das ëd dì 'd tempesta e 'd neuit vlutà.
Ògni tò mòrs finìss ant un basin,,,
Ma 't base ij grisantem ëd mia tristëssa.
Cansonetta dël cheur ferì
Qui n'a plus qu'un moment à vivre,
n'a plus rien à dissimuler.
Ph. Quinault (1635 ~ 1688)
Chi ch'a travèrsa un pont
dë 'd là trovrà 'l boneur?
Ti 't l'has na stèila an front,
mi na ferîa 'nt ël cheur.
Chi màrcia vèrs lë scur
l'ha pi nen gòi 'd canté.
Ti 't seugne 'd seugn azur,
mi sai pi nen sugné.
Chi 'd neuit la reusa a cheuj
'd rubìn s'angëmma ij dii.
Ti 't l'has doe pèrle ant j'euj,
mi doe ponte dë stij.
Chi sa tut ëd l'amor
deuv avèj tant sufèrt.
Ti 't ses na palma an fior,
mi 'l vent càud dël desèrt.
Chi ch'a ven da lontan
l'ha pi gnun-e ilusion.
Ti 't pòrte un liri an man,
mi un nizi spì 'd gramon.
Chi l'é un vej marinar
a tèra a veul sbarché.
Ti 't ses n'alba an sël mar,
mi un tramont s'un giassé...
Chi 's në ven. Chi 's në va.
Soma doi pelegrin
che ancroziandse an sla strà
son smonusse un basin.
Quand che un amor finìss...
Comme va, comme va
ca doppo tant'ammmore
ce putimmo lassà?
E comme, comme va
ca sta vocca, sta voce
nun ne pozzo scurdà?
Salvatore di Giacomo
Ci su' làgrimi chi bàstanu pi l'omu?
Giovanni Meli
Quand che un amor finìss, la tèra as deurb
për sotoré tute le fior dël mond
e l'òm l'é sol ant un desèrt profond
che una capa 'd silensi inmens a cheurb.
Quand che un amor finìss, l'ànima a seurb
la copa dla tristëssa fin-a an fond
e l'òm a seufr parèj d'un moribond
che j'euj dla vita ant j'euj dla mòrt dëscheurb.
Quan che un amor finìss, a j'é pi gnente
ch'agiuta un cheur che ai son-o l'agonìa
le ciòche 'd nébia dla malinconìa.
Quand che un amor finìss, gnun a peul sente
l'oror dël veuid ëd chi, 'nt un mar ëd pior,
as pèrd avend përdù l'ùltim sò amor.
'l caval 'd brôns Novembre 1967
"Requiem" për ël poeta monregalèis Carlo Baretti ant ël vintésim aniversari 'd soa mòrt (Già presentata in Musicalbrandé Giugno 1986 con la differenza che qui l'inizio è Son passà quarantani invece di Son già passà vint ani)
'l caval 'd brôns Febbraio 1968
L'esperiment
On revien toujours
à ses premièrs amours
Etienne: Joconde (Atto III scena I)
S'arvedo dòp un ann ëd lontanansa
Pierrot e Pierrette, për fè l'esperiment
d'arvive soa passion mòrta 'd torment
con un'ùltima neuit d'argioissansa.
Anluminand la fnestra 'd soa stansiëtta,
dal cel la Lun-a ai dòcia e a ghigna pian
ëd chila ch'as difend (ma con na man)
da chièl ch'a la dëspeuja 'd ... na scarpëtta.
Tut come ai temp ch'a j'ero an-namorà.
Squasi ch'a seugno d'avej mach sugnà
na giornà 'd nébia tra doi di 'd seren.
J'ànime as sèrco e a ciamo 'l vej amor.
Ma i làver, antossià dal tròp dolor,
pen-a ch'as tòco ... a s-cionfo un rie 'd velen.
'l caval 'd brôns Aprile 1985
Resuression dla primavera con le poesie:
Pasqua 'd ramilive (Già presentata ne Ij Brandé N° 86 del 1950)
Alba d'avril
L'alba con j'onge reusa
deurb ël rastlin d'argent
dla gàbia 'd ragnà vërde
dla neuit
për livré al cel
tuti j'osej.
J'oselin ch'a veulo bèive
l'azur
dël lagh inmens
dël cel:
spiumassandse 'd gòi
an s'j'arbre dëspentnà
sle nìvole matinere.
E l'alba as fërta j'euj
con man legere.
Un sign dla cros (Già presentata ne Ij Brandé N° 168 del 1053 con il titolo Në sludi a l'é passà...)
Osanna dle rondolin-e (Già presentata in Musicalbrandé del marzo 1980 ma con titolo Navëtte)
Ed eccoci alla rassegna annuale 'L Bochèt, edita, a partire dal 1951 dall'Associazione Culturale Il Cenacolo di Torino. Ogni anno Il Cenacolo bandisce un concorso di poesia piemontese dedicato a Nino Costa. Su 'L Bochèt vengono presentate le poesie premiate e quelle più meritevoli, ad insindacabile giudizio della giuria, relative ad ogni concorso.
Olivero partecipa a partire dal quinto concorso bandito nel 1954, e poi negli anni seguenti, spesso premiato.
Qui di seguito l'elenco di tutte le poesie di Olivero presenti nei vari volumetti e, riprodotte, quelle non riprese in volume o giù presenti in queste pagine.
'L Bochèt del 1954 relativo al Quinto Concorso di poesia Nino Costa
Cantada dla sità 'd Coni
Da 'n sël cioché dël mè bel Monserà
quand che 't rimiro, ò Coni, ant la pianura,
con l'airagi 'd na gran front dëscoatà
sota 'l sol ch'a la sèulia 'd soa dorura,
am ven franch da sugné che 'l Creator
l'àbia fàje 'l ritrat a la Natura.
Ambrancà na taolòssa da pitor,
a l'ha butate an testa un reu 'd montagne
arcalandje an nuanse 'd sèt color
fin-a ai brich ëd le Langhe e a le campagne.
Peuj a l'ha dite:«Goarda bin lontan,
e, për soagnete j'euj che 't jë sovagne,
it vëdras mai ant l'univers paisan
na provincia pi grassa e pi soasìa.
Soa tèra a l'é ampastà da le mie man.
Mai gnun a l'avrà vist glòria parija:
ni stèila voltà a tuti j'orizont,
ni ròndola ch'a ven da 'n Samarìa.
E, aoror, tente a la ròca, àossa la front,
ò Capitàl ëd la Provinvia Granda,
e, tra pian-a e montagna, sia 'n bel pont.
Tant che Nosgnor s'era tirà da banda
për vëde mej la soa sità cochëtta,
chila a s'aossava për rësteje aranda.
E, con i fianch, l'ha fàit doi pont... Na fiëtta,
con una mesalun-a an front, l'é nàje avsin:
fìa dla Stura e dël Gess, onda violëtta,
l'é pentnasse ant lë specc ëd la matin
con ël pento 'd ragg d'òr dël sol ch'a sponta
ant në sbarbàj ëd luzor diamantin...
A sarà un seugn dla fantasìa: ch'ai conta
'd fàole sempre pì dròle a mè sërvel,
sia ch'i marcia an sla tèra ò sia ch'i monta
s'na fusëtta con j'éliche ant ël cel.
Ma ij dagh pa 'd gena a gnun, fasend, për vive,
'd castej an ària andoa sugné l'é bel!
*
Parèj, d'invèrn, am pias goardé toe rive,
ò Coni an vesta 'd prima comunion:
da 'n sl'àot dl'Avnuva 'd j'Àngej che t'abrìve
tal una nav ch'a fonga ancreus lë spron
ant la dëstèisa inmensa 'd j'onde bianche
d'un mar dë scume e 'd còme 'd cavalon
e 'd beu 'd cristal: culàte d'avalanche,
narìz nisse ch'a sfiamo 'd fià d'argent...
Tuti ij tò brich, a strop, ch'as fërto j'ànche
a le toe sponde, ant ij dì 'd fiòca e 'd vent.
E ti, nav ch'a res tute le tempeste,
të slarghe su tò mar j'euj trasparent.
*
Ò sità sensa nébie e 'd vie cileste
come le ven-e dle toe fomne brun-e
ch'a l'han le fior ëd Alp sëmnà 'n sle veste.
Ò sità 'd piasse ciaire come 'd lun-e
sot na caviera 'd lèje, vërda e bleuva,
sfarfajà, 'd Prima, tra bindej ëd cun-e.
Na landa pi nojosa che la pieuva
at da 'l gavass 'd Bertòldo e 'd Bertoldin.
Nò! 'N sël còl, t'l'has na reusa sempre neuva,
t'l'has d'cò n'aria 'd famija con Turin:
it ses modlà a sò deuit, moderna e drita.
(Turin, toa seure granda ch'at veul bin!).
An tut ël còrp it l'has qoaicòs ch'a invita
al travaj, a la ciància e a la ribòta.
Ant ij nerv ëd tënës-cia at beuj la vita.
Fin-a ant la lus dij Pòrti Vej, scuròta,
toa Stòria a slonga 'l pass vérs a l'Avnì.
Ògbi arch baròch l'é un sign 'd dama: e 'd tòta.
Dai sécoj dij tò assedi ai nòstri dì,
it ses mantnute un ghëddo 'd bela sgnora
ch'a va al mercà, come al salòt fiorì:
e, qoand a màrcia. smìa sempre ch'a cora
përchè a l'ha 'd gambe svìce da camossa
për rampié 'd baricade come antlora...
*
Ma, 'nt ij tramont color dël vin ch'a mossa
sbrinciand ëd fior la vòlta al sàot dla nata,
òh, Coni, la toa carn come as fa dossa!
At rij, ant cheur, ël cheur d'una buvata
e 't ses galupa 'd gnògne e 'd coneèis:
pi mòrbi e farinos che la patata
portà da Virgìnio ai piemontèis...
Con tut lòn, toa dësbàocia a l'é nossenta.
Dòp un seugm paciocon a brass dëstèis.
a la primalba it leve arsicontenta
arpiand l'àndi ai tò pòrti e ai tò mercà.
Sovran-a debonàira, ma imponenta,
Sòa Aotëssa 'l Monvis at dis: Maestà!...».
Duchëssa Bisimàoda at fa l'inchin.
Tant che 't passe an arvista toe sità
mandandje 'l bombon ross d'un tò basin.
Seugn - mignin (Ne Ij faunèt)
Tèra paisan-a (Ne Ij faunèt)
'L Bochèt del 1955 relativo al Sesto Concorso di poesia Nino Costa
El bal dle lusentele
El senté scur l’è tut fiorì dë stèile
- ël senté creus da mira a mia ciabota -
dë stèilin-e ch’a danso una gavòta
sui fii dl’ombra e ij fij brun dle mie parpèile.
Oh, l’armonia ‘d cost bal ëd lusentele
ch’a s’ancrósio, a s’anlijo, a së slontan-o
për ritorné ant un vòl ch’a dësdavan-o
an tanti sercc dë scume e d’onde e ‘d vele!
A l’è tut n’arabesch ëd pontin verd
sempre cangiant slë sfond dë vlu dla seira:
una scritura d’euj sla ròca neira
na procession d’avemarie ch’as perd…
Ch’as perd andrinta un gorgh ëd poesia
con dë sbarbaj d’argent ëd luminaria.
Come ij basin d’amor ch’as pèrdo ant l’aria.
Come perle ‘d rosà ‘n sla fior passìa
dl'ànima mia.
Monserà dël Borgh San Dalmass, 13-7-1955
Amor - masnà (In Romanzìe)
Le masche (In Rondò dle masche)
'L Bochèt del 1956 relativo al Settimo Concorso di poesia Nino Costa
Seugn d'istà (Con titolo Sinfonìa d'una neuit ëd primavera in Rondò dle masche)
"Epicedion" dij mè dodes gat mòrt
Se fussa viv ò mòrt, mi lo sai nen.
Sai mach che j'era sol an mes a un bòsch
doa tra le feuje 'd j'orm e i brassabòsch
ragg ëd lun-a a filtravo an sël teren.
Mi, anginojà, 'nt un sèrcc ëd lus: seren.
E, tut antorn, a j'era d'euj ëd gat
che, an sël vlù 'd j'ombre, a smiavo 'd marenghin.
Tal un còro 'd chitare e 'd mandolin
ronfavo, ij gat, parèj 'd Minìstr dë Stat.
Mi j'era un Rè sizlà 'nt còi euj 'd zechin.
Për le ven-e am corìa una dosseur,
un fià càud ch'a sfiamava ant mè sërvel.
Come un dil ch'a s'anfila ant un anel
pivotava, mè còrp, lord ëd boneur.
Pieuvìo, ant mi, dë stèile giù dal cel.
E ògni stèila am viscava 'l nòm d'un gat
ant la memòria: 'l nòm d'un mè gat mòrt.
Dal mignin Bianch, dij mè prim gieugh, al fòrt
Tigròt che tuti ij dì ciapava un rat
ò un pipì... e a l'han sassinamlo a tòrt.
A j'era 'l Gargh ch'as n'andasìa a durmì,
d'invèrn, andrinta 'l forn dël potagé
e che mia Mama, dòp na vià 'd gené.
lo sara ansema ai pom: e a meuir rustì.
E Fantomas ch'a son andamlo a 'nnié...
E Ciarlatan. E 'l Duca... E Barbableu
ch'a l'avrà avù sinquantatré morose:
ma, òhila, ancarognìe come dë spose,
mate d'amor sota soe onge 'd feu.
Tombà dai cop... Che 'd vìdoe dolorose!
J'era Griboja. E 'l Ross, ch'a l'é sautaje
sul nas dël médich dàndje una sgrinfà
quand che, d'un calisvàr ël pugn armà,
am tajava un ginoj: e an sle muraje
doi sangh a son mës-ciasse ant na slampà...
Ma pensé mach - pensé! - che improvisada
trovesse antorn tanti grivoé dla gansa.
Im sentìa arlamé 'l boton dla pansa
a fòrsa 'd rije an mes a 'sti cambrada.
D'Artagnan dij mè gat, ghèr chi s'avansa!
Òh, s'ai na j'era! Tuti fier e bej,
con sò deuit moschetié 'd quand a vivìo,
ma 'd cò sòr, come quand ch'a s'angranghìo
contra mè cheur, tra ij puss e ij farinei:
Mago Merlin, pì 'd j'àutri, e Barabìo.
Dodes gat. Fin-a a l'ùltim. Pomponin,
gris-viòla, maestos, che, mancomal,
'd nans d'essi un gat a j'era un cardinal
e ch'a l'é mòrtme 'd nostalgìa (destin!)
la vigilia 'd mè artorn da un viagi astral...
Ò gatin brav, ò mignin mòrt che 'm fisse
da 'nt l'ombra còtia an mes al bòsch dël seugn,
i sento vòstra bin ch'am ven da leugn
doa le spluve dl'amor son mai dëstisse.
E mi son sol, tra ij vòst fronfron, tut cieugn.
E 'm sento drinta a un sèrcc ëd poesìa
ch'a lus dë 'd là 'd tute gramìssie uman-e...
E adess i sai che - ant le region lontan-e
doa un dì 'm n'andrai - a j'é quaichdun ch'am vija:
dodes amis fidej dla vita mia.
'L Bochèt del 1957 relativo all' Ottavo Concorso di poesia Nino Costa
Èira
Da ‘n sla sima dël brich
tant che ‘l sol a declin-a
s-ciàiro, a val, na cassin-a
con l’èira anlagà ‘d chich
ëd mélia quarantin-a.
Oh ij rifless d’òr ch’a j’è
ant la lun-a ‘d col’èira
che, tra j’ombre dla sèira,
seugna aranda a un pajé
ch’a smìa ‘l tèit d’un cioché!
Qual mai lus ëd mistà
tramóla al son ë-s-clin
dl’Angelus bricolin!
Cól reu ‘d mélia andorà
l’è un mosàich bizantin.
E a më spécia ant la ment
nen figure ‘d missàj
ni ‘d vedrià ‘d catedraj:
ma l’Euj biond-sorident
ëd Nossgnor dël Travaj.
Ël sarván
(Deità Silvana)
Or sai la gòi d'essi la stàtua 'd pera
d'un Dé sarván ant un boschèt d'opal.
Mach che, nompà dë sté s'un pedestal,
j'era cogià: ij pé ancontra a na nosera.
As dà che doi oslin pèiver e sal
a frizo con j'alëtte na bialera,
am vòla sui pé giont e am fan na fera
'd ciricicì anchëzand un sò cit bal.
Sùbia e tërla e fërbëlla tra ij mè dij,
lor sù, mi an giù (la testa tra le man
anfonsà 'nt l'èrba ch'am fasìa cussin),
l'han pià mè còrp për nì dij sò basin.
E mi 'm sentìa pròpi un Dé pagan.
Drocà. Ma con un cheur 'd piume e 'd gatìi.
(Il tema di questa poesia è stato ripreso in Seugn d'istà proposta da Olivero in Romanzìe con l'indicazione in calce Monserà, 15 magg 1956. Le due poesie sono però profondamente differenti l'una dall'altra.)
Pan-e 'd mèlia (Proposta tra le poseie de 'l caval 'd brôns del settembre 1960
'L Bochèt del 1964 relativo al Quatordicesim Concorso di poesia Nino Costa
Murador
A l'ombra dle travà bianche 'd caussin-a
ij murador a deurmo, ant ël mezdì,
con ij brass ancrozià, d'assel brunì,
e la fàcia coatà da na caplin-a.
Caplin-a 'd paja... E na buschëtta 'd paja
a spòrz a inglèt dal bèch 'd na rondolin-a
ch'a sèrca già 'd fé l' nì su na muraja
ancora bianca e profumà 'd caussin-a.
Faula romàntica dla Màda 'd Turin
J'era una vòlta un botonin ëd Reusa
ch'as në stasìa quacià drinta la cun-a,
ramborà 'd mus-cc e 'd bru, 'd na tampa ancreusa.
L'é passaje ant ël bòsch na Faja brun-a
e a l'ha dije: «Còs fas-to, bela fiëtta?
L'é 'l prim dì 'd primavera. Lév-te dun-a.
It ses giomai s-cioduva e già l'ariëtta
a sent tò bon profum ëd gioventura
ch'a filtra ant la mia màgica bachëtta!».
«Im leverìa pro. Ma l'hai paura.
- L'ha rëspondù la Reusa ant un sospir: -
Son patìcia parèj 'd na creatura.
Na cita mach vestija 'd sò respir.
Mostrandme, fin-a 'l Pin e l'Arch-an-cel
am darijo dla fòla piandme an gir...».
Faja dij bòsch l'ha fàit brilié l'anel
ch'a portava ant un dil dla man mancin-a
aussand, con l'àutra, soa bachëtta al cel.
Tòst una pieuva 'd feuje an sla Rosin-a
l'é cascaje: e na vesta bin fronzìa
a l'ha soagnala come na damin-a.
Na damisela an fior ch'a soridìa
contenta 'd soa parura 'd volanin,
ëd fërpe e gale 'd feuje an fantasìa
ch'a la vestìa dal còl fin-a ai piotin...
E a l'é parèj che, un'alba 'd primavera,
da na Reusa tëmrosa al Valentin
(ch'a l'era un bòsch e 'l Po mach na bialera),
l'é nà-je al mond la Mòda 'd nòst Turin
ëd vestì la virtù 'd gràssia legera.
E a l'é parèj che, al cant ëd mila oslin
Faja Bel Deuit creàva l' Figurin
ch'ai dà ij frisson ëd gòi d'un prim basin
a tòte e a madamin: reuse 'd Turin.
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa. Curati da Pinin Pacòt dal 1960, sono una continuazione, questa volta a cadenza annuale, della rivista quindicinale Ij Brandé.
Dalla morte di Pacòt, del 1964, sono curati da Camillo Brero e la loro pubblicazione continua tutt'oggi a cura di Michel dij Bonavé.
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1960
Diluvi (In Rondò dle masche e Romanzìe)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1961
Balada dle ombre (In Rondò dle masche e Romanzìe)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1962
Ven l'ora... (In Rondò dle masche e Romanzìe con il nuovo titolo Stàtua 'd senner)
Cantada dla Sità 'd Mondvì
(Con titolo Cantada dl'arch-an-cel ëd la Sità 'd Mondvì in Cuneo Provincia Granda N° 3 del 1961 e Cantada dël galoro ëd Pasqua a la Sità 'd Mondvì su Il Cavour N° 4 del 1968)
A la memòria 'd Carlo Baretti
Ël sol a l'é un galòro degordì
che a l'alba a visca 'l cel con sò bèch ross
e ant soa cantada a dis tò nòm, Mondvì.
Mondvì-chicchirichì, pi arzènt che 'l bross.
Mondvì che 't guarde 'l mond da l'àut an bass.
Mondvì pi ciàir e frèsch dl'eva 'd j'adoss.
T'l'has doe sità, doe fije, un-a për brass:
e Vicofòrt ai ciama al Santüare
dla Madòna ch'ai cheuj ant un ambrass.
Mondvì Piassa, parèj 'd na front ëd mare
chinà 'n sla bela testa rissolin-a
ëd soa cita ch'a lez ël silabare.
E Mondvì Breo a l'é na marchèisin-a
con ëd volàn ëd lèje ch'a s'andòro,
a l'ambrunì, 'd luz càuda bricolin-a.
Tò cheur a bat sota 'l batòcc dël Mòro
ch'a scurpiss j'ore sante dla toa gent
sul brons dij sécoj ch'a jë slarga an còro:
ël còro che dal cius dij tò convent
a l'é montà 'nt l'azur cëfi 'd colombe
an sla mùsica 'd j'ànime dël vent.
Òh, 'l poema 'd toa Stòria che t'arbombe
ant ël creus bleu dl'inmensa orìa dël cel
séulia e smaltà parèj dij tond che 't gombe!
*
Dòp j'Angiojìn e ij Vësco d'Ast, l'amel
ëd tò brich l'han lapà Viscont, Monfrà.
Peuj, ij Prènsi d'Acaja... E, un dì, 'l lambel
dij Duca savojàrd l'ha svantajà
come una fiama 'd gòi sul Belveder.
Ma 'l Còrs l'ha ancòra piate a canonà...
Òh, Mondvì! Mai Te Deum pi sincer
a l'ha scotà Nosgnor quand che 't l'has vist
tombé dai tò rampàr l'ùltim stranger.
Surtì, anfin, da la neuit dij sécoj trist,
tò cheur l'é arfiorì al sol ëd nòst Piemont:
tò cheur piagà parèj dël cheur dël Crist.
Chietà la bùria, a l'ha basate an front
l'Àngel dla Libertà ch'a basa ij fòrt.
E tò splendor l'é stàit sensa confront.
An glòria dij tò viv e dij tò mòrt,
it ses cangiate ant un farò d'amor
che tute vele 'd pas ciama ant sò pòrt.
Un pòrt ëd rampe e 'd bej giardin an fior
da sota 'l vòl dla parpajòla 'd fèr
ëd toa funicolàr àuta an sle tor.
*
Odor ëd gran trëbbià, 'd fen dociamèr
an sij vapor ëd lebo 'd toe caudere,
dle toe raviòle al vin, d'j'uve an sij chèr.
Ària 'd Mondvì calà da le pinere!
E dìlo ti 'l profum d'Alp dij cavèj
dle fiëtte ch'a së spécio an toe giojere.
Cantla ti, con le vos dl'òrgo 'd Pianfèj,
la sirventèisa për cój rissolin
sia brun che biond ò visch come 'd bruzèj!
Un savor d'Alp a l'han fin-a ij basin
ch'a sprìcio a ghèr con j'azinej dle vigne
quand toe mariòire, al bal, svanto ij cotin.
Dent ëd màndole 'd pèrsi, plagi 'd brigne,
euj corm ëd luzentele 'd neuit d'istà
a l'han toe fomne smìngole e gorigne.
E ij tò fieuj rùdi e j'òimo bin piantà
a l'han ël cheur ëd rol e j'òss ëd pera;
a travajo a pugn dur e a dent ciavà:
ma, an s'un facin, le sèire 'd primavera,
san fé 'd carësse 'd piume 'd colombòt...
Ò pòrta 'd j'Alp, sità 'd rassa gueriera!
Ò Mondvì che 't martele, con ij bòt
ëd la ciòca dël Mòro, j'ore 'd glòria
che un nì 'd farchèt j'era ògni tò ciabòt.
Slë sfond dël cel ëd sangh ëd la toa Stòria
mi 't vègh, Mondvì, 'n sle Langhe e an sle campagne:
Alpin gigant che 't reze sensa bòria
un arch-an-cel ch'a rij tra doe montagne.
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1963
An mez a un prá... (In Rondò dle masche)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1964
Madrigal dle fije 'd mà paìs (In 'l caval 'd brôns del novembre 1963)
La prima neuit d'Adam (in Rondò dle masche)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1965
"Vana passio" (In 'l cavl 'd brôns dell'agosto 1964)
Ël pont (In Rondò dle masche)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1978
«Melopèa» (In Romanzìe)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1979
Sonetti II e XII del poemetto «Le reuse ant j'ole» proposto integralmente tra le poesie presenti in Piemontèis ancheuj.
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1980
Continent a forma 'd cheur
O désert, je pourrais t'appeler le temple
sans limites où Dieu réside et se rend visible
à ses saints!
Henri Brémond
Contiene le seguenti poesie:
La Madòna 'd Frà Mogadòr (In Romanzìe)
Dansa dla neuit bajadera (In Romanzìe)
L'infern e 'l cign (In Romanzìe)
«Simoun» (In Romanzìe)
Ël talisman (In Romanzìe)
«Galoula» (In Romanzìe)
L'antìlope asura
A Raymond Roussel
Bon ben, l'avrai avù le baluëtte
(cost sol a pich am dà 'd ramà 'd folìa),
ma, bele che da un sécol sia sparìa
la rassa austral dle antìlopi violëtte,
a fé ch'i giur, mi l'hai franch vistne un-a
sauteme ancontra giù dal dvèis 'd na dun-a.
Gieusi, s'a l'era bela! Doe ciochëtte
s-ciodìa ant j'euj e tut sò còrp corìa
con la soplëssa slissa 'd na faussìa
ch'a svanta e a sija spì, paje e pajëtte
dle amson ëd mè pais. Òh che fortun-a!
A fé ch'i giur, mi l'hai franch vistne un-a.
Pontand ij quat candlòt ëd soe gambëtte,
l'é fërmasse e ant un amen l'é sparìa
ant le sabie andorà 'd mia reverìa
lassandme eblovì da 'd turbij 'd violëtte.
Ò pòvra amìa, it j'ere mia fortun-a.
E 't ses andatne via... Andoa? 'Nt la lun-a?
Équateurville (Congo Belga), 1932
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1981
Ritratin an ponta 'd piuma dël poeta Armando Mottura
Tutti i "Ritratin" verrano proposti unitariamente tra le poesie dell'Almanacco piemontese Viglongo.
«Stabat mater» (In Musicalbrandé dicembre 1964)
Le neuit (In Ij Brandé N° 74 del 1949)
A un poeta paisan (Ne Ij faunèt)
Làuda dël marabut (Ne Ij faunèt)
Seugn - mignin (Ne Ij faunèt)
Le siale (In Rondò dle masche)
La serp (Ne Ij faunèt)
Siminere (Ne 'l caval 'd brôns dell'aprile 1967)
Cita làuda dël pan (Con titolo Ël pan ne Ij faunèt)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1982
Le neuit... (Ne Ij Brandé N° 74 del 1949)
Sanctus januarius (In Rondò dle masche)
Feuja d'arbra (In Rondò dle masche)
Mè faunèt (Ne Ij faunèt)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1983
Ij doi Fransèsch (In Romanzìe)
La monia pastora (In Ij Brandé N° 120 del 1951)
Amor masnà (In Romanzìe)
J'euj ëd j'àngej (Ne Ij faunèt)
La seugn (Ne Ij faunèt)
Ël pont (In Rondò dle masche)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1984
Anvìa 'd silensi (In Romanzìe)
Le stra (In Romanzìe)
Élica a l'alba (In Romanzìe e nell'apposita sezione dedicata all'Aereopoema dl'élica piemontèisa)
Ël lagh dël poeta (In Romanzìe)
Bar d'escale (In Romanzìe)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1985
A Nino Autelli...Rilesend «Masnà» (Tra le poesie de Ël Tòr N° 30/31 del 1947)
Cantada dël rodon (Tra le poesie de 'l caval 'd brôns del giugno 1966)
Gramatichëtta poética piemontèisa
A Camillo Brero poeta e gramàtich fiamengh
«Grammaire: ce mot vient du grec GRAMMA, qui signifie une Peinture, un tableau, et qui, prononcé GRAB, GRAV ou GRAF, fit dans le même langueles mots GRAPH-eus, un Peintre, et GRAPH-ein, peindre».
M. Court de Gobelin: Monde Primitif (1774)
Ël nòm
Tò nòm, Piemont, a l'é mè port-boneur.
Quand son trovame sol, sle sità dël mond,
l'hai dit tò nòm: e un grand arcàngel biond
l'é vnù visché na stèila ant ël mò cheur.
L'artìcol
La Luva e 'l Tòr. La seugn e 'l seugn 'd mia vita.
La seugn l'ha ij dent dë vlù, ij ren an calor.
Ël seugn l'ha ij còrn ëd vent, euj 'd reuse an fior:
e a sfranda 'ncontra 'l sol cornà drita.
L'agetiv
Care montagne mie, àquile scure
scurpìe drinta un cel niss ëd diamant!
Vié 'dzora ij sorch laurà 'd mè Piemont sant.
Vié 'n sla tomba 'd mia Mama. Àquile scure.
Ël pronòm
Chila am veul bin, Turin, la sposa mia.
Con j'euj bleu 'd madonin-a a sà s-ciairé
le viòle tra jë stèrp dij mè pensé.
E a rij d'un rije doss ëd malvasìa.
Ël verb
Mi son... Ma përchè sempre parlé 'd mi?
Ti 't ses una piantin-a 'd pèrsi an fior.
Tò cheur a l'é n'oslin. Brass càud d'amor
noi soma... seve... a son ij branch fiorì.
L'averb
Umilment, rabastand la cros ëd pere
che l'hai cheujì dla tèra ai quat canton,
o Madonin-a an deul dël Rociamlon
mi ven-o a Ti sercand nòstre frontiere.
La preposission
Con le rive dël Po cole dla Dòira
son unisse ant n'ambrass da fieul e fija.
L'é tòst naje un cit mar. Na vela ardìa
l'era, al tramont, l'orija d'una slòira.
La congiunsion
Àut an sla Mòle a j'era n'àngel d'òr.
Cascà l'àngel, na stèila a l'é spontaje.
Quand an Piemont meuir l'àngel dle bataje
Nosgnor lo cangia ant una stèile d'òr.
L'interiession
Ël sangh ch'a rij e a lus ant le mie ven-e,
òh Piemont, òh Piemont!, l'é fàit dë stisse
dj'ambrun-e an fior longh ai tò precipisse.
Sangh ëd toe ròche. Sangh ëd le mie ven-e.
1949
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1986
«Hampton court»
A Giuseppe Goria
Mais où sont les neiges d'antan?
François Villon: Le Testament, XLI, 336
Ël castel dij rè d'Inghildon
Ma 'ndoa saran le fiòche dij sécoj tramontà
e i largh mantej d'armlin dij milòrd blasonà
'd blason con d'èlm piumà tra 'd lanse e spà 'ncrostà?
Doa mai saran jë sgnor dle tor ëd cost manier:
ij rè e ij sò levrïer, le regin-e e ij guerier
che an dansand disegnavo ij confin d'un imper?...
Miragi 'd vele 'd nébie d'un chimérich velier.
Su la stàua d'un'amorosa sconossùa 'd Henry VIII
Ël sol, ch'at seulia 'l còrp ëd rifless biond
dà 'd ven-e 'd sangh a le toe forme 'd pera
e at fà pì càuda, pì spompanta e vera,
pì viva 'd quand che 't j'ere viva al mond.
Ël parch ëd j'èrbo dij seugn
Pruche 'd mus-cc meujà 'd fiòca sporisso an sle teste sombre
dj'èrbo dij seugn lontan. Son ëd vej nòbil ch'as ten-o
l'un l'àutr, eufrendse 'd man ëd feuje giaunuisse. E a pen-o.
Tramoland, ant la sèira, 'd paura nèira 'd soe ombre.
(Hampton Court, London, 1933)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1987
Cantada 'd primavera për Carlo Baretti (In Musicalbrandé. giugno 1986)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1989
Sahara (In Armanach piemontèis 1938)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1990
Cantada dël balon mondial
Spòrt-fantasia piemontèisa
Il calcio è l’estro
che si visualizza
Valentin Zeichen
Vintedoi diav sens’ale, sensa cova
e sensa còrn, ma ‘d feu, ma scarufà,
as gieugo a càuss la Lun-a an mez a un prà.
La Lun-a a cor, a sàuta, arsàuta, a vola
‘d subòch dë ‘d sa e dë ‘d là…
J’ancàpita d’andé fòra dël prà.
E San Pé a sùbia ai diav:
«Déh, tirémla an sa!».
Un ëd lor a l’ambranca con doe man,
la balansa an sla testa.
Ma peuj… a-j la dà pa!
Torna a tiréjla ai diav scarpentà.
Fin quand la Lun-a
së stòfia d’essi sbalotà.
Pija la sbruvëtta, ‘d corsa, vardla là!
con na trapëtta
a manda a gambe a l’ària
un gran diavo ‘d portié,
con d’ongion da leon
ch’a jë spòrzo dai guanton,
che a vorrìa nen lasséje travërsé
la seuja d’una pòrta sensa l’uss.
Na pòrta
fàita ‘d tré rëmme con le ponte a U
ma arvoltà an giù
e piantà pròpi an fàcia a un’autra pòrta
uguala e spalancà
giusta a la sima dla sconda metà
dël camp: sicché le doe pòrte a së spécio
l’un-a ant lë specc ëd l’àutra da lontan,
da l’un a l’àutr finagi dël terèn.
Tant che, bombèn,
la Lun-a a passa dë sfrandon e a va
drita e sparà
a cogesse ant la rèi
ëd n’amàca bandà
an fond a cola pòrta profanà…
Ma ‘l bel a l’é
che
- mach për na Madama Lun-a ch’as cogia -
antorn al camp tut l’Univers së sbogia.
Tuta un’immensa sfurigada ‘d gent
a stravània, a sgiurassa,
a gëstiss, a brajassa,
a uca, a sifla, a canta…
A l’é na Babilònia deliranta
d’umanità
carcagnà, sbërgnacà,
arsiarsistivà
ant vàire file satìe
‘d zora e dë scalinade batìe
a sghijon:
a la fasson
d’un anfiteatro squadrà
con
le spale e ij fianch voltà
a mesaneuit e a mesdì,
a levant e a ponent
e con soe lìnie e curve
concèntriche, a spiral,
modlà
parèj ëd cole dle cuchije dël mar
harpa ventricosa, mitra papalis,
tratcheria mirabilis.
Un Coliseum modern, pitòst bisar,
doa ‘l popol a s’ambrassa,
e, peuj, mincatant, as massa.
E mincatant as massa.
Giàh!
Parèj d’un moment fa
che, franch an mes al camp,
un diav dësfrandà
l’ha dàje un càuss an boca
a un superdiav ancor pì dësfrandà.
Un diavlass tècc ch’a-j crija
a l’àutr:
«Vilan fotàn caghèire!» e tòst a-j rend
soa bòta magistral
centrandje un càuss pì sèch e pì violent
- un projèt canon
sota ‘l manton -
da féje spuvé ij sò trantedoi dent
an fàuda a la gran dea celestial
Reusa dej Vent.
E ‘l pòpol l’é talment
content
da butesse a ‘ntërsì dë stiribàcole
l’un con le gambe an ària
patària
e la testa an giù ch’a-j vira
pròpi come na sòtola
‘d zora la testa plà
ëd l’àutr.
Vërtiginosament.
Maravijosament.
Pòpol che un pòch as drissa e un pòch as seta,
che prima a rusa e peuj fa gaudineta,
ch’a bèiv, a s’ambriaca e a s’archbuton-a,
ch’a son-a
‘d trombe,
ch’a tira ‘d bombe
‘d papé,
ch’a së smatëzza,
ch’a spetëzza
ross…
E, maraman,
tuti as dan
ëd basin e ‘d patele da dërné.
Fin-a che,
a fòrsa ‘d rije e a fòrsa ‘d sangiuté,
a l’han gnanca pì ‘l fià për starnué.
Tant che San Pé
a sùbia a sùbia a sùbia…
Tut për na Lun-a rotolà ‘nt na trùbia.
E ‘l mond ëd l’ann milaneuvsentnovanta
a vira e a svanta
come ‘nt ij vòrti ‘d pì ‘d milaneuvsent
novanta
orissi ‘d vent.
Vent ëd folìa ch’a ranca e a fa volé
- pì an giù dl’Infern, pì an su dël Paradis -
tute le piume d’àquile e ‘d galòro
che alpin e brassilié
a pòrto an sël capel
për fesse rimiré
da Tèra, Mar e Cel!
ENVOI
Canson, se ‘t vòle, vòla a salutè
col buratin che per l’Italia a cor,
testa-‘d-balon, stecche ‘d brass, gambe e pè.
Giugador tricolor,
nunsia ti al mond che ‘l gran Balon mondial
Turin l’ha sempre avulo, mancomal,
ant sò mercà ‘d Borgh Dòira universal.
Roma, 1 gené 1990
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1992
«Encantadora»
Óndes mila dosent e sessantetrè neuit ëd mia vita.
Ma costa neuit l'é, tra tute, la pì còtia e pì bela.
Mai al mond a l'ha avù, nì a l'avrà, na sorela.
Mesaneuit profumà
d'ërbette crësporin-e,
'd piantin-e 'd resedà
e 'd fior dël portugal.
Andalusa superba 'd pel brun-a vlutà,
con la testa arleva
che a fluviss na caviera sbardlà
tra le pieghe cileste dël sial sivijan:
avisch ëd brodarìe
'd tèile d'aragn d'argent e 'd fantasìe
'd reuse rosse, 'd pèss d'òr e 'd cuchije...
Ò Regin-a dë Spagna,
le mie man at saluto e mè cheur at compagna.
A le pieghe e a le frange dël sial,
toa caviera a s'anvlupa,
as dësvlupa,
a së slarga
e as confond,
ai respir dij rosé 'd tut ël mond
che at carësso le carn con ël vent sirocàl.
Sota la gran luminària dël cel,
dë 'd zora ij prà 'd lusentele dël mar,
të sbërluse 'd novlin,
ëd sercèt, ëd rubin,
ëd midaje e d'orcin
dij rifless pì bizar;
dij rifless ch'a së sposo ai lusor dla toa pel,
ò Regin-a dël cel.
*
Ò Regin-a dël cel che Nosgnor,
anginojà an Paradis an s'na nìvola 'd fior,
ancheuj
l'ha sugnà, tut për ti,
un seugn d'amor.
Nosgnor a l'ha comandà ch'a volèisso,
ant ij fij e ij tërliss ëd set lus bariolà,
bandà
sul tlé dl'arcansiel,
tute le róndole svice tëssiòire dël cel.
Tute le róndole svice tëssiòire dël cel,
con le navëtte dij bèch ëd quarz liss e pontù,
l'han filà, l'han tëssù,
l'han bordate
e brodate
col largh vel ëd vent
ëd sèt lus trasparent
ch'a l'é volate leger an sla front.
Ch'a l'é volate leger an sla front
quand che, an glòria 'd Nosgnor, 't l'has viscà
le prime filonghere
'd candèile argentà,
le prime giòle dë stèile
consacrà
dël tramont:
su l'autàr andorà
dl'orisont...
Nosgnor
anginojà an Paradis an s'na nìvola 'd fior,
ancheuj
l'ha fàit tësse, për ti, col miraco 'd sò amor:
cola coefa che an front
të s-ciupliss dë splendor.
*
E, adess, ij mè euj
a specio ij rever
dle mijara 'd mijard ëd mirìfiche stèile
ch'anvisca 'd ragg d'òr le toe brun-e parpèile.
Toe parpèile ch'am filtro la gòj ant ël cheur,
neuit dë Spagna eclatanta d'anciarm e 'd boneur.
Neuit ùnica mia.
Orient ëd nostalgìa.
Poesìa
ebloissanta dë Spagna!
Da ti, mè destin mè slontan-a,
ma 'l mè cheur at compagna.
*
Mie man
svantajand, frissonand, at saluto
parèj ëd le ale vërvëlle
dle colombe 'd montagna
ch'a reso, trames ai sò bèch bin samblà,
un ë-scianchèt ëd ramulive:
për nonsié al mond la fin
ëd tuti ij Diluvi.
Ëd tuti ij Diluvi 'd nossent sangh uman
che dai sécoj dij sécoj la Tèra
(ch'a rima satanicament con Guèra)
a l'ha vërsà e vërsà 'nt l'Univèrs...
Ò dosseur infinìa
ëd cost firmament
inmensament viv splendrient
dl'España encantadora!
Tò firmament
andoa la Lun-a al colm a s'andora
dl'òr
afoà
dij grand euj ëd feu
dij tòr
dle toe corridas reales
e djë slussi dle uman-e passion dij rosé
dij tò alcazares
mòr!
Ò Encantadora
dl'etèrna gioventù dl'ànima mia
che at vija
e at vijerà
ant ij sò etern seugn sugnà 'd poesìa.
*
Doman, an vòl, artornanda
a carëssé con j'euj
le mie bianche colombe 'd montagna,
it lauderai con lor
e ansem cheujeroma an tò onor
dë stèile alpin-e.
Tante stèile alpin-e
da podèj antërsì na granda stèila.
Na stèila che 'l Mont Bianch
at manderà
sostnùa da j'ale sfrandà
dij sò vent,
fin-a a tò miracolos firmament.
At manderà cola stèila
ëd fior piemontèise
an sospirand con mi
quand che la neuit ëd tò cel
a seugna d'esse lë specc dël Paradis.
Ma, sugnand, la neuit a podrà mai s-ciairé
che a l'é tut l'Univèrs ch'a s'andòra:
sbalucà da l'anciarm agherdoss dla toa lus,
dal morbin misterios, dal profum delissios
da Sultan-a d'un hàrem maravijos
dla toa fàula oriental.
L'anciarm agherdoss ëd ti
dont tut lòn che 't guarde as colora
'd fior e d'amor.
E a sorid e a s'andòra.
Ò Sovran-a dij cheur:
ò
Encantadora!
Granada, 1938
Olivero accompagna questa lirica con le parole:
Carissimo Brero, eccoti recuperata inédita cantata granadina di oltre mezzo secolo fa. E si sente. Ma l'ho ritoccata pochissimo, anzi niente, per non levarle quella pàtina di pezzo d'antiquariato che, mi pare, le dona: anche come documento stilìstico. Del resto, col passar del tempo, tutto ritorna...
Tra le carte del Fondo Olivero conservato presso L'AssOlivero di Villastellone, ho rintracciato la stesura originale, dattiloscritta, di Encantadora. La propongo qui di seguito per favorirne il confronto. Le due poesie, vuoi per la notevole differente lunghezza, vuoi per il contenuto, risultano due opere a se stanti. Anche la data, posta in calce, non coincide.
Encantadora
Undes mila dosent e sessantatré neuit ëd mia vita.
Ma costa neuit l’é, fra tute, la pi còtia e pi bela:
mai al mond a l’ha avù, nì a l’avrà, na sorela.
Mesaneuit profumà
d’erbëtte cresporine,
ëd piantin-e
ëd resedà
e ‘d fior dël portugal.
Andalusa ‘d pel brun-a vlutà
con la caviera neira sbardlà
tra le pieghe dël sal
siviglian ricamà
d’aragn a fij d’argent e ‘d brodarie
ch’a slargo ‘d fantasie
ëd reuse d’òr, ëd pèss ross e ‘d cuchije…
Testa brun-a dë Spagna,
la mia man at saluta e mè cheur at compagna.
Con le frange dël sal
toa caviera a s’anvlupa,
as dëslupa,
as confond
al respir largh dël mond
ch’at frisson-a sle carn con ël vent scirocàl.
Sota la gran luminaria dël cel,
dë d’zora ‘l prà ‘d lusentele dël mar,
ti ‘t bërluse d’anei, ëd sercèt, ëd rubin,
ëd midaje e d’orcin
di rifless pi bizar:
di rifless ch’a së sposo ai lusor dla toa pel,
ò regin-a dël cel.
°°°°°
Nosgnor,
an paradis tra le fior,
për carëssé la toa pel
a l’ha fàit përzoné l’arcancel
ancheuj.
A l’ha filtralo ant na granda burnìa d’amel
(dl’amel
ch’a l’ha spërmù dal girasol
vermeil dël sol).
Peui
a l’ha colà,
pian,
con le soe man,
ël làit
trasparent
dël tramont.
E a l’ha fàit
n’unguent
còti, lusent,
për carëssete la front
dòp ël tramont.
Nosgnor,
an paradis tra le fior.
Ancheuj.
°°°°°
E adess i me eui
a bèivo tute le stèile
ch’a luso d’antorn a toe brun-e parpèile:
toe parpèile ch’am filtro la gòi ant ël cheur.
Neuit dë Spagna, d’vitòria, d’anciarm, ëd boneur.
°°°°°
Neuit ùnica mia.
Orient ëd nostalgia.
Poesia
immensa ëd Spagna.
La mia man at saluta e me cheur at compagna.
V toreada nacional, 1939.
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1993
Crocifission an reusa (Ne Ij faunèt e Romanzìe)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1994
La preghiera dël sangh (Ne Ij faunèt)
Élica a l'alba (In Romanzìe e in Piemontèis ancheuj: Aereopoema)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1995
Messa paisan-a (Ne Ël Tòr N° 30/42 del 1947~1948)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1996
Blason dle làcrime (In Rondò dle masche)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1997
A un pàira dë scarpon "Made in England" (Ne Ij faunèt)
Nòna malinconìa (Ne Ij faunèt)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1998
Ël lagh dël poeta (In Romanzìe)
Anvìa 'd silensi (In Romanzìe)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 1999
Nina-nana për mia mama ch'a meur (In Rondò dle masche e in Romanzìe)
Sabat Mater (In Musicalbrandé dicembre 1964)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 2001
Paesagi sota la fiòca
Tristizia ~ Confiteor (Ne Ij faunèt)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 2002
Ël tòr e la cros (Ne Ël Tòr N° 11 del 1946)
A Nino Autelli rilesend "Masnà" (Ne Ël Tòr N° 30/31 del 1947~1948)
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 2009
Vespr
L'hai un seugn ant ël cheur. Ël seugn dël pin
sentenare ch'a slarga sò tabar
sla caviera 'd na cita palma 'd mar
fàita 'd tërdes ciuf verd, tërdes tërsin.
Ant ël cel viòla a splend ël sercc lunar
antërsì 'd reuse giàune e 'd luvertin.
D'antorn as leva un vòl ëd bengalin
verd, ma pì verd che 'l verd... Un seugn bisar.
Ché 'l pin a s'ancamin-a, come un vej
con la soa cita palma për la man,
vers un paìs ëd mùsiche e 'd castej...
Quand mi i-j fërmo, viscand un ëspì 'd gran
con un sufrin ëd lusentela... E 'l vej:
"Pregoma - a dis - l'é l'Àngel dij paisan!".
Prima ed unica pubblicazione sul Notiziario della Famija Piemontèisa di Roma N° 8/9 del 1951.
Mè bestiare
E se Gesù l'é nà tra n'aso e 'n beu,
mi 'm piaserìa meuire avzin a 'n tòr,
a 'n bòch, a 'n gat, a 'n gal ëd piume d'òr,
a n'àquila real con j'euj ëd feu.
A 'n cioch con doi binej dël Koh-i-Nòor
sota la front ch'a splend parèj d'un reu,
a 'n sumiòt uistitì con ël cul bleu,
a 'n parpajon ch'a lus pì che 'n tesòr.
Nì sangiut d'òm, nì làcrime 'd fumele.
'N rosare d'ardglin e d'autanele
tra ij dij. E, 'ntorn, mie bestie fòrte e bele.
Tute mas-c. Për guardeje a sgimbé dzora
- con ël mùscol ch'a strompa, a squarsa, a fora -
la Mòrt... E chërpé 'd rije ant l'ùltim'ora.
Questa poesia è presente, manoscritto autografo, su foglio in proprietà del Dr Fusero di Cherasco CN, figlio del caro amico di Olivero, grande biografo piemontese, Clemente Fusero.
Ij Brandé Armanach ëd poesìa piemontèisa 2011
Poesìa sensa paròle
Na poesia per ti. Na poesia
scrita con ël sangh ross ch’am beuj ant cheur.
Ant j’ore ‘d perla, ch’a deurm tut maleur,
l’ànima a tas parej d’una cuchija
përdùa an fond al mar ciair dël boneur :
ël mar di seugn ch’as seugno cheur a cheur.
Vorrìa pudèite fé na poesia
sensa paròle uman-e, sensa vos,
ma con tuti i rifless pi misterios
ch’as visco ant ël profond dl’ànima mia
quand che fisso i tò euj càud, luminos,
color dle gensianele al sol gioios.
Putèite dì ch’a j’è una gòi d’amor
fàita ‘d silensi pontinà ‘d basin
parej d’un cel stèilà sui brich alpin.
Gòj silensiosa ch’a san mach le fior:
le fior dle gensianele che ‘d matin,
coma i tò euj, as tenso ‘d cel turchin.
Pudèite dì, sensa parlé d’amor,
le paròle incantà ch’as dijo tra lor
j’euj ëd le fior!
Poesia qui pubblicata per la prima volta. Appartiene, manoscritta, al Fondo Olivero depositato presso l'AssOlivero di Villastellone.
Per la prima parte delle poesie di Luigi Olivero cliccare qui
Per la terza parte delle poesie di Luigi Olivero cliccare qui